Temat: Co to jest historia?

1.       Historia to nauka o działaniach człowieka w przeszłości.

2.       Słowo „historia” oznacza też opowieść o dziejach (na przykład jakiegoś człowieka, wtedy to jego  historia prywatna).

3.       Historię mają też rodziny – historia rodzinna oraz państwa – historia państw.

4.       Historia opisuje zmiany, jakie człowiek wprowadzał w przyrodzie, na przykład rozbudowywał miasta.

 

-----

 

Temat: O mierzeniu czasu.

1.       Wydarzeniem, które dzieli chronologię na „naszą erę” i „przed naszą erą” były narodziny Jezusa Chrystusa.

2.       Określanie wieku na przykładzie daty - 1410 r.

a. Odkreślamy dwie ostatnie cyfry (nie dzielimy na pół!) – 14 I 10

b. Sprawdzamy, czy odkreślone cyfry to 00.

c. Jeśli to cokolwiek innego niż 00, to do liczby będącej przed linią dzielącą datę dodajemy 1.

d. W naszym przykładzie to 14 + 1, więc 1410 to piętnasty wiek – XV w. 

e. Wieki zapisujemy zawsze za pomocą rzymskich cyfr. 

 

Słowniczek:

Chronologia – nauka, która zajmuje się mierzeniem czasu w przeszłości oraz ustalaniem co było najpierw, a co potem.

n. e. – skrót od „naszej ery” – wydarzenie po narodzinach Chrystusa.

p. n. e. – skrót od „przed naszą erą” – wydarzenie przed narodzinami Chrystusa.

Wiek (stulecie) – okres liczący sto lat.

Tysiąclecie – okres liczący tysiąc lat.

Kalendarz – system mierzenia lat, miesięcy i dni.

-----

 

Temat: Jak poznać przeszłość?

1.      Praca archeologa polega na odkrywaniu śladów przeszłości poprzez rozkopywanie ziemi.

2.      Biskupin został odkryty dzięki pracy archeologów.

3.      Aby chronić źródła historyczne (które są dziedzictwem historycznym) przed zniszczeniem powstały muzea.

Słowniczek:

Archeologia – nauka, która bada przeszłość na podstawie ludzkich wytworów (np. domy, broń naczynia)

Źródła historyczne – wszystkie ślady przeszłości.

Źródła pisane – źródła będące pismem, np. listy, pamiętniki.

Źródła materialne – to wszystkie przedmioty z przeszłości.

Źródła ustne – wszelkie opowieści.

Kronika – zapis kolejnych wydarzeń w państwie.

 -----

Temat: Moja rodzina

1.      Rodzina mała (podstawowa) to rodzice i dzieci, rodzina wielka to dodatkowo wszyscy krewni rodziców.

2.      Przodek to osoba, od której pochodzimy.

3.      Genealogia to nauka o więzach rodzinnych. Drzewo genealogiczne to schemat, który pokazuje zależności rodzinne.

4.      Pamiątki rodzinne to przedmioty, które są od dawna w rodzinie i dlatego są dla niej cenne.

5.      Tradycje rodzinne to zwyczaje pielęgnowane w rodzinie.

-----

Temat: Ojczyzna małych ojczyzn.

1.      Polska leży w Europie Środkowej. Sąsiaduje z Niemcami, Czechami, Słowacją, Ukrainą, Białorusią, Litwą i Rosją.

2.      Główne regiony Polski to: Pomorze (Gdańsk i Szczecin), Wielkopolska (Poznań), Śląsk (Wrocław i Katowice), Warmia i Mazury (Olsztyn), Mazowsze (Warszawa) z Podlasiem (Białystok) oraz Małopolska (Kraków).

3.      Zabytki to cenne budowle i przedmioty z przeszłości (np. Pałac Poznańskiego).

 

Słowniczek:

Region – część kraju, która odróżnia się od innych.

Ojczyzna – kraj, z którym jest się związanym emocjonalnie.

Mała ojczyzna – okolica lub region, z którym jest się związanym emocjonalnie.

Patriotyzm – miłość do ojczyzny.

-----

 

Temat: Polskie symbole i święta narodowe

1. Oficjalną nazwą Polski jest: Rzeczpospolita Polska.

2. Polskie symbole narodowe to:

a. biało – czerwona flaga

b. godło – biały orzeł w złotej koronie na czerwonym tle

c. hymn – Mazurek Dąbrowskiego

3. Najważniejsze święta narodowe Polaków to:

a. Narodowe Święto Niepodległości – 11 listopada

b. Święto Narodowe Trzeciego Maja – 3 maja.

4. Miejsca pamięci narodowej to tereny, obiekty i budowle upamiętniające postać lub wydarzenie ważne dla dziejów narodu polskiego.

 

Praca domowa:

Narysuj polską flagę i godło. Napisz lub wklej w zeszycie pełny tekst polskiego hymnu (cztery zwrotki + refren).

 

*****

Temat: Legendy o początkach Polski

 

1. Plemię to duża grupa ludzi, którzy zamieszkują jakiś teren i pochodzą od wspólnego przodka.

2. Gród to obronna osada otoczona wałem.

3. Dynastia to rodzina rządząca państwem.

4. Kolebka to miejsce, gdzie się coś zaczęło (dosłownie to kołyska). Kolebką Polski jest Wielkopolska (Gniezno, Poznań, Kruszwica)

5. Legendy to opowieści wymyślone, ale zawierające ziarenko prawdy. Historycy nie traktują legend jako źródeł zawierających fakty historyczne, ale czasem szukają w nich odrobiny prawdy.

6. Słowianie to lud, z którego wywodzą się Polacy, Czesi i Rusini (Rosjanie, Ukraińcy, Białorusini).

-----

 

Temat: Chrzest Polski

1. Polska powstała z połączenia kilku plemion, a najsilniejszym z nich byli Polanie. Władcą, który tego dokonał około 960 roku był Mieszko I – pierwszy historyczny władca Polski.

2. Początkowo poddani Mieszka I wierzyli w wielu bogów, byli poganami. Mieszko uznał, że powinien przyjąć chrześcijaństwo i w 966 roku Polska przyjęła chrzest. Zrobił to, ponieważ:

- nowa wiara pozwoliła sprawić, że wszystkich ludzi w państwie Mieszka łączyła wspólna kultura i tradycje.

- mógł liczyć na pomoc innych chrześcijańskich władców w walce z poganami.

- chrzest zapewniał Polsce bezpieczeństwo – chrześcijańscy władcy nie mogli już nas atakować tłumacząc się chęcią nawrócenia Polaków na swoją wiarę.

3. Chrzest przyjęliśmy z pomocą Czechów. Mieszko ożenił się z czeską księżniczką Dobrawą (Dąbrówką).

 

Słowniczek:

Kurhan – duży nasyp kryjący grób.

Palatium – umocniony budynek wznoszony przez pierwszych władców piastowskich.

 

-----

Temat: Pierwszy król Polski.

1. Po śmierci Mieszka I w 992 roku władcą Polski został jego syn, Bolesław Chrobry.

2. Biskup Pragi Wojciech był przyjacielem Bolesława i bardzo chciał nawracać pogan na chrześcijaństwo. Wybrał się w 997 roku do Prus, ale został tam zamordowany przez tamtejszych pogan.

3. Wojciech został ogłoszony świętym, a do jego grobu w Gnieźnie przybył w roku 1000 niemiecki cesarz Otton III. Spotkał się z Bolesławem, a spotkanie to nazwano zjazdem gnieźnieńskim. W Gnieźnie powstało arcybiskupstwo, a polski Kościół był podległy wyłącznie papieżowi.

4. Otton III uważał Bolesława Chrobrego za równego sobie władcę, ale polski książę musiał czekać jeszcze wiele lat na swoją koronację. Toczył wiele wojen, powiększył Polskę aż w końcu w 1025 roku, na kilka miesięcy przed śmiercią koronował się na króla Polski.

 -----

 

 

Temat: Król Kazimierz Wielki

1. Po śmierci Bolesława Krzywoustego Polska rozpadła się na kilka mniejszych księstw. Był to czas rozbicia dzielnicowego. Ponownie zjednoczył ją książę Władysław Łokietek, który został królem Polski. Gdy w 1333 roku zmarł, tron objął jego syn – Kazimierz Wielki.

2. Kazimierz Wielki objął państwo małe i biedne, otoczone wrogami. Aby wzmocnić Polskę rozwijał handel, ustalał prawa i budował zamki oraz mury wokół miast. To dlatego mówi się, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”.

3. Król Kazimierz unikał wojen z silniejszymi przeciwnikami. Naszym najgroźniejszym sąsiadem był zakon krzyżacki, czyli Krzyżacy. Zawarł z nimi pokój.

4. Podporządkował Mazowsze i wcielił do Polski Ruś Halicką, bogatą krainę.

 

5. Aby nie brakowało w Polsce wykształconych ludzi, Kazimierz Wielki założył w 1364 r. w Krakowie uniwersytet – Akademię Krakowską.

6. O tym, że Kazimierz Wielki stał się szanowanym w całej Europie władcą świadczy fakt, że w 1364 roku w Krakowie odbył się u kupca Wierzynka zjazd monarchów (władców), gdzie decydowali oni o najważniejszych sprawach.

Kazimierz Wielki zmarł w 1370 roku, nie zostawił po sobie następcy tronu i na nim zakończyła się dynastia Piastów.

-----

 

Temat: Unia Polski z Litwą

1. Po śmierci Kazimierza Wielkiego na polskim tronie zasiadł jego siostrzeniec, król Węgier– Ludwik Węgierski. On również nie miał syna i gdy zmarł, w 1384 roku polscy możni wybrali królem Polski jego córkę – Jadwigę.

2. Mężem Jadwigi został litewski książę Jagiełło. Aby ślub doszedł do skutku Jagiełło przyjął chrzest, a wraz z nim cała Litwa. Oprócz tego ustalono, że Polska i Litwa połączą się unią (związkiem dwóch państw) i w ten sposób będą mogły się przeciwstawić potędze Zakonu Krzyżackiego. W 1385 r. w Krewie doszło do podpisania dokumentów o unii. W 1386 r. zawarto samą unię, Jagiełło przyjął chrzest i do Krakowa przybył jako król Władysław Jagiełło. Zapoczątkował on dynastię Jagiellonów (rządziła w Polsce w latach 1386-1572).

3. Jadwiga była bardzo pobożną osobą. Troszczyła się o biednych i słabych, dbała o szpitale i klasztory. Oddała swoje kosztowności, aby przywrócić Akademii Krakowskiej dawny blask. W 1399 r. Jadwiga urodziła córeczkę, ale niestety zarówno ona jak i dziecko zmarły. Jadwiga Andegaweńska została ogłoszona świętą przez Kościół katolicki.

 

-----

Temat: Wielka wojna z zakonem krzyżackim

1. Unia Polski z Litwą była wielkim ciosem dla zakonu krzyżackiego. Te połączone państwa miały dość siły, by być wyrównanym przeciwnikiem Krzyżaków. Mimo to zakon krzyżacki dążył do wojny, która wybuchła w 1409 roku i trwała do 1411 roku.

2. Polski król Władysław Jagiełło i wielki książę litewski Witold stawili czoło zakonowi w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku. Polacy i Litwini odnieśli wielkie zwycięstwo zadając wrogowi potężną klęskę. Zginął sam wielki mistrz krzyżacki i większość ważniejszych dostojników.

3. W 1411 roku zawarto pierwszy pokój toruński, ale nie odzyskano Pomorza Gdańskiego.

4. Kolejną ważną wojną z zakonem była wojna trzynastoletnia prowadzona w latach 1454-1466, którą zakończył II pokój toruński (1466). To wtedy Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, a samo miasto Gdańsk stał się naszym oknem na świat. Z portu gdańskiego wypływało w świat polskie zboże i inne towary.

******

Temat: O Akademii Krakowskiej

1. Akademia Krakowska podupadła po śmierci Kazimierza Wielkiego. Dopiero w 1400 r. została odnowiona przez króla Władysława Jagiełłę za pieniądze uzyskane ze sprzedaży klejnotów, jakie zapisała Akademii w swoim testamencie królowa Jadwiga. Odtąd uczelnię nazywano Uniwersytetem Jagiellońskim.

2. Studentów nazywano w tamtym czasie żakami, mogli nimi zostać wyłącznie chłopcy.

3. Najsłynniejszym studentem z Krakowa był Mikołaj Kopernik (lekarz, prawnik, ekonomista, duchowny, tłumacz i przede wszystkim astronom), który udowodnił, że Ziemia krąży wokół Słońca, a nie odwrotnie jak wtedy sądzono.

4. Każdy nowy żak był poddawany otrzęsinom. Doczepiano mu ośle uszy, ociosywano drewnianymi siekierami i robiono różne psoty.

5. Polska w XVI wieku, za czasów panowania dwóch królów Zygmuntów przeżywała swój złoty wiek. Wraz z żoną Zygmunta Starego, królową Boną do Polski przyjechały zwyczaje z Włoch. Artyści i architekci tworzyli swoje dzieła.

 ---

 

Temat: Założyciel Zamościa

1. Rycerze z czasem zmienili się w szlachtę, gdyż zajmowali się głównie doglądaniem swoich majątków ziemskich, a nie wojną. Gdy wygasła dynastia Jagiellonów, nowego króla trzeba było wybrać w wolnej elekcji. Polegała ona na tym, że każdy polski i zagraniczny szlachcic mógł się starać o polską koronę, a każdy polski i litewski szlachcic mógł głosować osobiście na swojego kandydata.

2. Od połowy XVI wieku państwo polsko-litewskie nazywano - Rzeczpospolita.

3. Szlachta wybrała na polskiego króla Stefana Batorego, który pochodził z Siedmiogrodu (część Węgier). Był to bardzo zdolny wódz, który prowadził wojny z władcą Państwa Moskiewskiego (dawna nazwa Rosji) – Iwanem Groźnym. Dzięki doskonałemu dowodzeniu udało się pokonać Iwana i odzyskać dla Polski Inflanty (dzisiejsza Łotwa i Estonia).

4. Jan Zamoyski był mężem stanu, czyli wybitnym politykiem, bliskim doradcą króla Stefana Batorego. Pełnił urzędy kanclerza koronnego i hetmana wielkiego koronnego. Kierował polityką zagraniczną Rzeczypospolitej oraz dowodził polską armią. Należał do magnaterii, czyli najbogatszej szlachty (miał 23 miasta i setki wsi). Na jego polecenie wybudowano miasto Zamość, w całości według renesansowych wzorów, najsilniejszą polską twierdzę.

 

---

Temat: Potop

1. W połowie XVII wieku Rzeczpospolita musiała prowadzić wiele wojen w obronie własnych ziem. Najgroźniejszą z nich była wojna ze Szwedami, nazywana „potopem”. Szwedzki król – Karol Gustaw chciał podporządkować wybrzeża Morza Bałtyckiego Szwecji.

2. W 1654 roku wojska rosyjskie zaatakowały Rzeczpospolitą ze wschodu, a rok później, w 1655 roku Szwedzi wkroczyli do osłabionego kraju. Królem Polski był wtedy Jan Kazimierz, ale gdy nawet polska szlachta poparła Karola Gustawa, musiał uciekać z kraju.

3. Szwedzi szybko złamali dane szlachcie obietnice i zaczęli plądrować kraj. Oblegli klasztor na Jasnej Górze (w Częstochowie), którego dzielnie broniła załoga z przeorem Augustynem Kordeckim na czele.

4. Szwedzi nie zdobyli Jasnej Góry, a jej opór dał Polakom nadzieję. Dowodzący naszymi wojskami Stefan Czarniecki nie miał dość sił by walczyć wprost z najeźdźcą, ale dręczył ich ciągłymi napadami i ucieczkami. Była to wojna partyzancka, czyli szarpana. Nie tylko szlachta walczyła ze Szwedami, także chłopi chwycili za broń widząc jak okupanci plądrują kościoły i grabią wszystko dookoła.

5. Potop, czyli wojna polsko-szwedzka trwała od 1655 do 1660 roku i choć udało się wroga odeprzeć, to jednak straszliwie wyniszczyła Rzeczpospolitą.

---

 

Temat: Bitwa pod Wiedniem

1. Turcja była imperium (wielkim i potężnym państwem), którym rządził władca nazywany sułtanem. W XVII wieku sąsiadowała między innymi z Rzeczpospolitą. Turcy byli muzułmanami, czyli wyznawali islam.

2. W 1683 roku ogromna armia turecka obległa Wiedeń, stolicę Austrii. Dowódcą Turków był wielki wezyr – Kara Mustafa. Cesarz austriacki wezwał na pomoc polskiego króla – Jana III Sobieskiego , który zebrał szybko armię i ruszył na pomoc, czyli z odsieczą oblężonemu miastu.

3. We wrześniu 1683 r. połączone wojska polskie, niemieckie i austriackie, dowodzone przez Jana III Sobieskiego zaatakowały Turków oblegających Wiedeń i zadały im straszliwą klęskę. Bardzo ważną rolę odegrała husaria (polska jazda ciężkozbrojna uzbrojona w długie kopie), która swoim atakiem przełamała opór broniących się Turków.

4. Ulubioną rezydencją Jana III był pałac w Wilanowie (dziś dzielnica Warszawy).

 

---

Temat: Powstanie kościuszkowskie

1. Ostatnim królem Rzeczypospolitej był Stanisław August Poniatowski. Został wybrany królem dzięki pomocy władczyni Rosji, carycy Katarzyny II. Jego największą zaletą była troska o kulturę. Wspierał pisarzy i artystów, unowocześnił szkoły, założył Teatr Narodowy w Warszawie. W każdy czwartek zapraszał do siebie wybitnych myślicieli i artystów na obiady czwartkowe. Lata jego panowania nazywamy czasami stanisławowskimi.

2. W 1772 roku Rosja, Austria i Prusy dokonały pierwszego rozbioru Polski, zabierając dla siebie po kawałku naszego państwa.

3. Król i patrioci chcieli zreformować państwo, aby zapobiec kolejnym rozbiorom. W 1791 r. uchwalono Konstytucję 3 Maja, która wzmacniała Rzeczpospolitą, znosząc szkodliwe prawa i przywileje.

4. Niestety, Rosja wsparła tych Polaków, którzy chcieli obalenia konstytucji i mimo dzielnej obrony zmuszono nas do odwołania tej ustawy, a w 1793 roku Rosja i Prusy dokonały II rozbioru Polski.

5. Z nadchodzącym upadkiem Polski nie mogli się pogodzić patrioci. W 1794 roku wybuchło powstanie, a na jego czele stanął generał Tadeusz Kościuszko jako naczelnik powstania. Polacy byli o wiele słabsi od Rosjan i pomagających im Prusaków. Kościuszko wezwał na pomoc chłopów, którzy walczyli za pomocą kos osadzonych na sztorc, byli to kosynierzy. W kwietniu 1794 roku udało się odnieść wielkie zwycięstwo nad Rosjanami pod Racławicami.

6. Niestety, zwycięstwo racławickie nie wystarczyło. Wróg był zbyt silny. Klęska w bitwie pod Maciejowicami poskutkowało przegraną powstania. W 1795 roku Rosja, Austria i Prusy dokonały III rozbioru Polski. Nasz kraj zniknął z mapy świata.

---

Temat: Jak powstał „Mazurek Dąbrowskiego”?

1. Wielu Polaków po klęsce powstania kościuszkowskiego udało się na emigrację (wyjechało na stałe) z kraju. Francja toczyła wojnę z Austrią i była naszym naturalnym sojusznikiem. We Włoszech stworzono polską armię, która walczyła u boku generała Napoleona Bonaparte przeciwko Austrii. 

2. Legiony Polskie we Włoszech powstały w 1797 roku (oczywiście we Włoszech), a ich dowódcą został Jan Henryk Dąbrowski. Ponieważ powstały u boku rewolucyjnej Francji, to towarzyszyły im hasła „wolność, równość, braterstwo” – wszyscy żołnierze byli sobie równi, niezależnie od pochodzenia.

3. Przyjaciel generała Dąbrowskiego – poeta Józef Wybicki napisał dla Legionów pieśń, którą nazwano Pieśń Legionów Polskich we Włoszech. Z czasem (1927) stała się ona polskim hymnem i dziś nazywamy ją Mazurkiem Dąbrowskiego.

4. Niestety, gdy Francuzi zawarli z Austrią pokój, Legiony przestały być im potrzebne. Żołnierzy wysłano na wyspę Santo Domingo (dziś Haiti), aby walczyli ze zbuntowanymi niewolnikami. Do Europy wrócili nieliczni.

 

---

Temat: Powstanie styczniowe

1. Napoleon Bonaparte poniósł klęskę i państwa, które go pokonały decydowały na kongresie (spotkaniu władców) w Wiedniu o losach Polaków. Zadecydowały, że Rosja dostanie więcej ziem polskich niż miała, a Austria i Prusy mniej (na przykład Łódź i Warszawa były po rozbiorach pruskie, a teraz stały się rosyjskie). W 1815 roku car Rosji na uzyskanych ziemiach utworzył Królestwo Polskie nazywane Królestwem Kongresowym. Najważniejsze decyzje podejmował car, który był polskim królem ale Polacy mieli własny sejm, konstytucję i wojsko. Niestety, z czasem prawa Polaków łamano.

2. W 1830 roku Polacy zorganizowali powstanie listopadowe, które jednak zakończyło się klęską. Na Polaków nałożono surowe kary. W 1863 roku ponownie Polacy chwycili za broń w nocy z 22 na 23 stycznia i tak rozpoczęło się powstanie styczniowe.

3. Powstańcy polscy byli słabo uzbrojeni i zorganizowani. Prowadzili walkę partyzancką (małe oddziały, bez dużych bitew) z silną armią rosyjską. Pod okiem Rosjan utworzono jednak tajne państwo – funkcjonowały w ukryciu polskie szkoły i urzędy, powołano Rząd Narodowy.

4. Romuald Traugutt został przywódcą – dyktatorem powstania i poprawił działanie władz powstańczych, jednak został aresztowany i skazany na śmierć przez Rosjan. Jesienią 1864 roku powstanie styczniowe zakończyło się klęską. Uczestnikom powstania władze zabierały majątki i zsyłały na Syberię (mroźną krainę w Rosji).

---

Temat: Polska laureatka Nagrody Nobla

1. Po upadku powstania styczniowego car Rosji nakazał swoim urzędnikom podjąć takie działania, aby Polacy przestali uważać się za Polaków i stali się Rosjanami. Zwłaszcza dzieci zmuszano do nauki w języku rosyjskim. Nazywamy takie działania rusyfikacją. W zaborze pruskim podobnie zachowywali się Niemcy i stosowali germanizację. Ostatnim przedmiotem szkolnym, którego wolno było uczyć po polsku była religia. Gdy Niemcy zakazali i tam mówić po polsku dzieci we Wrześni zbuntowały się  i nie odpowiadały na pytania nauczycieli. Strajk dzieci we Wrześni został zduszony siłą, ale jest przykładem patriotyzmu.

2. Maria Skłodowska urodziła się w Warszawie. W szkole uczyła się po rosyjsku, ale polscy nauczyciele potajemnie uczyli dzieci polskiego języka i historii. Maria była bardzo zdolna, ale po skończeniu gimnazjum nie mogła studiować, gdyż w tamtych czasach kobiety nie miały takich samych praw jak mężczyźni.

3. Maria Skłodowska udała się do Paryża i tam studiowała matematykę i fizykę na uniwersytecie Sorbona. Wyszła za mąż za naukowca Piotra Curie i przybrała nazwisko Skłodowska-Curie. Oboje pracowali nad zjawiskiem promieniotwórczości i odkryli dwa nowe pierwiastki – rad i polon. W 1903 roku otrzymali Nagrodę Nobla z fizyki za swoją pracę.

4. Mąż Marii zginął w nieszczęśliwym wypadku, ale ona kontynuowała pracę i w 1911 roku otrzymała drugą Nagrodę nobla, tym razem z chemii.  Była pierwszą kobietą – noblistką oraz pierwszą kobietą – profesorem na Sorbonie. Mieszkała w Paryżu ale do końca życia czuła się Polką.

--