Temat: Czas w historii

1. Wydarzeniem, które dzieli chronologię na „naszą erę” i „przed naszą erą” były narodziny Jezusa Chrystusa.

2. Epoki w dziejach człowieka:

 

3. Trzeba pamiętać, że granice epok są umowne i ludzie się o nie spierają.

 

4. Określanie wieku na przykładzie daty - 1410 r.

- Odkreślamy dwie ostatnie cyfry (nie dzielimy na pół!) – 14 I 10

- Sprawdzamy, czy odkreślone cyfry to 00.

- Jeśli to cokolwiek innego niż 00, to do liczby będącej przed linią dzielącą datę dodajemy 1.

- W naszym przykładzie to 14 + 1, więc 1410 to piętnasty wiek – XV w. 

- Wieki zapisujemy zawsze za pomocą rzymskich cyfr.  

- Pierwsza połowa wieku to lata kończące się na 01 do 50, a druga połowa to lata kończące się 51 do 00 (1410 kończy się na 10, więc to 1 poł. XV wieku). W przypadku dat p.n.e. (przed naszą erą) jest odwrotnie (np. 753 r. p.n.e. kończy się na 53 więc to 1 połowa VIII w. p.n.e.).

 

Słowniczek:

Chronologia – nauka, która zajmuje się mierzeniem czasu w przeszłości oraz ustalaniem co było najpierw, a co potem.

n. e. – skrót od „naszej ery” – wydarzenie po narodzinach Chrystusa.

p. n. e. – skrót od „przed naszą erą” – wydarzenie przed narodzinami Chrystusa.

Wiek (stulecie) – okres liczący sto lat.

Tysiąclecie – okres liczący tysiąc lat.

Prehistoria – wszystko to, co się wydarzyło przed wynalezieniem pisma.

Epoka – długi okres w dziejach, który ma początek i koniec oraz różni się od innych epok.

 

-------

Temat: Od myśliwych do rolników.

1. Około 200 tysięcy lat temu pojawił się człowiek rozumny. Rozpoczęła się starsza epoka kamienna, czyli paleolit. Ludzie używali prostych, kamiennych narzędzi (z krzemienia)  i prowadzili koczowniczy tryb życia (wędrowali). Polowali, łowili i zbierali żywność. 

2. Po ociepleniu klimatu ludzie zaczęli hodować zwierzęta i uprawiać ziemię (rewolucja neolityczna), mieszkali w stałych miejscach. Stało się to około 8 tys. lat p. n. e. – nastała młodsza epoka kamienna, czyli neolit.

3. Powstały pierwsze gałęzie rzemiosła – garncarstwo i tkactwo.

 

Słowniczek:

Rzemiosło – wykonywanie przedmiotów użytkowych.

 

------

Temat: Cywilizacje Sumeru, doliny Indusu i Chin.

 

1. Pierwsze cywilizacje powstały w Mezopotamii, Indiach i Chinach. Wszystkie zaczęły się nad brzegami wielkich rzek.

2. Mezopotamia to kraina leżąca pomiędzy Tygrysem a Eufratem. Swoją cywilizację stworzyli tam Sumerowie. Zbudowali kanały nawadniające, wynaleźli pismo (ok. 3500 r. p.n.e.), koło i szkło. Opracowali stop miedzi i cyny, czyli brąz.

3. Nad Indusem istniała cywilizacja, która potrafiła tworzyć domy z cegieł, kanalizację i łazienki.

4. W Chinach nad Żółtą Rzeką (Huang – Ho) powstała cywilizacja mająca własne, obrazkowe pismo. Miała wysoko rozwinięte rolnictwo i rzemiosło. Tworzono piękne przedmioty z brązu i ceramiki.   

 

Słowniczek:

Społeczeństwo – grupa ludzi mieszkających w jednym miejscu, podlega jednej władzy, odczuwa wspólnotę i dostrzega swoją odmienność od innych.

Podział pracy – dzięki wydajnemu rolnictwu część ludzi mogła zająć się rzemiosłem.

Państwo – miasto – starożytne państwa obejmujące miasto z okolicami.

Cywilizacja – zaawansowane społeczeństwo z miastami, rolnictwem, rzemiosłem i pismem.

Żyzny Półksiężyc – obszary uprawne od Palestyny do Mezopotamii, istniało tam wiele cywilizacji. 

 

----

 

Temat: Starożytny Egipt.

 

1. W północnej Afryce, otoczona pustynią cywilizacja w Egipcie powstała dzięki wylewom Nilu, dlatego państwo to nazywano „Darem Nilu”.

2. Starożytne państwo egipskie istniało od ok. 3100 r. pne. do 30 r. pne. Rządził nim król, władca absolutny zwany faraonem, którego uważano za syna boga Ra.

3. Najważniejszym urzędnikiem w państwie był wezyr. Kapłani zajmowali się nauką i często wtrącali się do polityki. Urzędnicy swoją pracą umożliwiali funkcjonowanie państwa. Rzemieślnicy wytwarzali towary, a żołnierze walczyli dla faraona. Najliczniejsi chłopi uprawiali ziemię należącą do faraona. Żadnych praw nie mieli niewolnicy.

4. Egipskie pismo obrazkowe to hieroglify, pisano je pędzelkami na papirusie (przerobiona roślina przypominająca papier).

 

Słowniczek:

Monarchia- ustrój, w którym władze sprawuje król lub książę.

Pisarz – egipski urzędnik, który tworzył dokumenty.

Monarchia despotyczna – monarchia, w której władca jest panem życia i śmierci wszystkich ludzi.

Danina – opłata, jaką poddani musieli oddawać królowi co roku.

Prowincja – część państwa.

 

-----

Temat: Wierzenia starożytnych Egipcjan.

 

1. Główni bogowie Egiptu to:

    

2. Egipcjanie wierzyli, że zadowoleni bogowie są łaskawi, więc wznosili im świątynie i składali ofiary.

3. Zwykli ludzie byli chowani na pustyni, a faraonowie w piramidach lub wykutych w skale grobowcach. Największą piramidą świata jest piramida Cheopsa.

4. Według Księgi Umarłych (papirusy zawierające modlitwy) po śmierci dusza stawała na sądzie Ozyrysa, który decydował o tym, czy trafi ona do piekła, czy szczęśliwej krainy zmarłych.

 

Słowniczek:

Politeizm (wielobóstwo) – wiara w wielu bogów.

Mumia – zakonserwowane zwłoki,

Piramida – wielka budowla będąca grobowcem faraona.

Balsamowanie – przygotowanie mumii.

Sarkofag – trumna faraona.

 

-----

Temat: Starożytny Izrael

1. Biblia hebrajska (żydowska) to nasz Stary Testament.

2. Według Biblii plemię Abrahama wyruszyło w poszukiwaniu Ziemi Obiecanej (dzisiejszy Izrael). Naród wybrany przez Boga nazywano Izraelitami, a potem Żydami. Ich państwo osiągnęło największą potęgę na przełomie XI i X w. p.n.e. za panowania królów: Dawida i jego syna Salomona. Później państwo się podzieliło i zostało podbite przez Babilończyków, a gdy Żydzi zbuntowali się zostali pokonani i przesiedleni na wschód (niewola babilońska). Gdy Persowie podbili Babilonię, pozwolili Żydom wrócić do Palestyny.

3. Z judaizmu wywodzą się dwie inne wielkie religie – chrześcijaństwo i islam.

 

Słowniczek:

Biblia – Stary Testament i Nowy Testament. Żydzi uznają tylko Stary Testament.

Monoteizm (jedynobóstwo) – wiara w jednego Boga.

Judaizm – religia Żydów

Tora – pięć pierwszych ksiąg Biblii.

Żydzi  - przedstawiciele narodu żydowskiego; żydzi – wyznawcy judaizmu.

******

Temat: Demokracja ateńska

1. Grecja leży na południu Półwyspu Bałkańskiego. To kraj górzysty i najłatwiej było podróżować morzem. W starożytności nie powstało jedno państwo greckie. Istniały niezależne miasta – państwa (polis), które łączyła wspólna kultura. Grecy nazywali swój kraj Helladą, a siebie Hellenami. Innych nazywali barbarzyńcami.
2. W Atenach powstała demokracja („władza ludu”), ustrój, w którym o najważniejszych sprawach decydowała większość obywateli. Ostateczny kształt uzyskała za czasów rządów wybitnego polityka – Peryklesa.
3. Zgromadzenie Ludowe to zebranie wszystkich obywateli (wolni mężczyźni)- wybierano urzędników, decydowano o wojnie i pokoju, dbano o zaopatrzenie miasta.
4. Rada pięciuset zajmowała się codziennymi sprawami – nadzorowano prace i dbano o finanse.
5. Sąd ludowy składał się z sędziów losowanych na rok i rozstrzygał o większości spraw sądowych.
6. Obywatelem Aten był tylko ten, kto urodził się jako dziecko obywatela i obywatelki Aten. Kobiety nie miały praw politycznych. Trzecią część mieszkańców Aten stanowili niewolnicy (jeńcy, dłużnicy, ofiary piratów, dzieci niewolników).

 

Słowniczek:

Ostracyzm – powszechne głosowanie kto ma opuścić Ateny, bo zagraża demokracji.

---

Temat: Mitologia grecka

1. Starożytni Grecy wyznawali politeizm. Za siedzibę bogów uważali górę Olimp. Greccy bogowie wyglądali jak ludzie, ale byli nieśmiertelni i wiecznie młodzi.

2. Najważniejsi greccy bogowie:

 

3. Wierzenia Greków znamy z mitów, czyli opowieści o bogach i herosach (półbogach). Zanim powstał świat miał istnieć Chaos, z którego wyłoniły się Niebo i Ziemia.

4. Prometeusz wykradł bogom ogień i podarował go ludziom. Spotkała go za to okrutna kara – został przykuty do skały i codziennie orzeł zjada mu wątrobę.

5. Największym herosem był Herakles, syn Zeusa i zwykłej kobiety. Wykonał on 12 niezmiernie trudnych zadań, uwolnił też Prometeusza.

6. Po śmierci dusze trafiały do Hadesu. Dusze złych ludzi trafiały do Tartaru, odpowiednika piekła.

7. Grecy wierzyli w przepowiadanie przyszłości przez kapłanki. Najsłynniejszą wyrocznią była wyrocznia Apolla w Delfach, gdzie kapłanka Pytia mówiła zagadkami.

---

Temat: Co zawdzięczamy starożytnym Grekom?

1. Akropol to wzgórze w Atenach, na którym Grecy wznieśli w starożytności wiele wspaniałych budowli. Najważniejszą z nich jest świątynia poświęcona Atenie – Partenon. Konstrukcja tej budowli sprawia wrażenie lżejszej niż jest w rzeczywistości, gdyż kolumny są nieco pochylone ku środkowi .

2. Fidiasz, najwybitniejszy ateński rzeźbiarz stworzył między innymi 12-metrowy posąg bogini Ateny, który był pokryty złotem i kością słoniową. Greccy rzeźbiarze doskonale potrafili oddać kształt ciała człowieka, a nawet emocje malujące się na twarzy. Myron nauczył się nawet pokazywać człowieka w ruchu.

3. Teatr grecki dał podstawy dla rozwoju współczesnego aktorstwa. Zaczęło się od występów chóru, a z czasem odgrywano proste scenki (od VI w. p.n.e.) gdy aktor zakładał na twarz maskę.  Grecy teatry budowali wykuwając je w ścianach skalnych na stokach wzgórz. Dzięki temu mieli wspaniałą akustykę (dobrze było słychać głos aktorów).

4. Tragedia to sztuka o człowieku, który znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Bohater ponosił klęskę i zwykle umierał. Sofokles, wybitny grecki dramatopisarz napisał tragedie: Antygonę i Króla Edypa. Popularne były też żartobliwe, dobrze się kończące utwory – komedie, gdzie aktorzy śmiesznie się ubierali lub udawali zwierzęta.

5. Wiele słów z języka greckiego jest obecnych w języku polskim – historia, teatr, scena, muzyka i inne.

6. Dwa najbardziej znane greckie poematy (długie, wierszowane utwory opisujące jakieś wydarzenie) to Iliada i Odyseja. Iliada opisuje wojnę trojańską, gdy Grecy zdobyli i zniszczyli to potężne miasto. Odyseja opowiada o wędrówce króla Odyseusza, który wiele lat wracał spod Troi do swego domu. Za autora tych utworów uważa się Homera.

7. Słowo filozofia oznacza „umiłowanie mądrości”. Filozofami byli ludzie poszukujący prawdy o świecie. Pierwszych nazywamy filozofami przyrody, gdyż interesowali się prawami przyrody.  Słynnym filozofem był Sokrates, autor słów: „wiem, że nic nie wiem”. Chodził on po Atenach i rozmawiał z przemądrzałymi ludźmi, ukazując im ich niewiedzę.

8. Archimedes podał wzór na pole i obwód koła, Hipokrates był uznawany za „ojca medycyny”, gdyż w leczeniu chorych stosował naukę zamiast obrzędów medycznych.

 

*****