Temat: Europa po kongresie wiedeńskim.

1.       Kongres wiedeński miał za zadanie „posprzątanie” Europy po Napoleonie Bonapartym.

2.       Celem kongresu było przywrócenie „starego ładu”, zapewnienie pokoju Europie oraz zapobiegnięcie nowym rewolucjom.

3.       Głównymi mocarstwami były Rosja, Wielka Brytania, Austria, Prusy i Francja.

4.       Święte Przymierze w praktyce było sojuszem Prus, Austrii i Rosji mającym na celu zwalczanie rewolucji i ruchów niepodległościowych. Wprowadzano cenzurę, a policja tropiła nieposłusznych.

5.       W XIX wieku powstały nowoczesne narody – już nie tylko szlachta miała świadomość swojej narodowości.

6.       Tajne związki chciały obalić stary ład, były związane z rewolucjonistami i ruchami narodowymi.

7.       W 1830 roku we Francji wybuchła rewolucja lipcowa. Król abdykował, wybrano nowego, a bogate mieszczaństwo wywalczyło sobie szereg praw. Również w Belgii i Polsce wybuchły walki.

 

Słowniczek:

Klemens von Metternich – austriacki polityk, kierował kongresem wiedeńskim, zwolennik starego ładu.

„Stary ład” – układ sił w państwie, gdzie rządzi król w oparciu o szlachtę i duchownych.

Legitymizm – zasada, że król rządzi z woli Boga i ludzie nie mogą podnosić na niego ręki.

Równowaga sił – zasada, że żadne państwo nie może być silniejsze od innych.

Konserwatyzm – kierunek polityczny, który opowiadał się za starym ładem.

 

 

Kalendarium:

1814-1815 – obrady kongresu wiedeńskiego

1815 – powstanie Świętego Przymierza

1830 – rewolucja lipcowa we Francji

 -----

Temat: Wiosna Ludów w Europie.

1.       Po klęsce głodu we Francji wybuchła rewolucja, król  ustąpił z tronu, a Francja została republiką. Prezydentem został Ludwik Bonaparte. Po kilku latach zmieniono ustrój i został cesarzem, Napoleonem III.

2.       W Austrii mieszkańcy Wiednia walczyli z wojskiem. Zmuszono władze do uchwalenia konstytucji i zniesienia cenzury. Zmiany nie były trwałe, bo nowy cesarz je zniósł. Jedynie chłopi polepszyli swoją sytuację po uwłaszczeniu.

3.       W Prusach i państwach niemieckich doszło do walk w miastach. Uwolniono więźniów politycznych, a parlament ogólnoniemiecki zaoferował królowi Prus tron Niemiec. Ten odmówił, bo nie chciał korony z rąk ludu. Wprowadzono konstytucję z wolnością prasy i stowarzyszeń, ale wkrótce ją zmieniono. Władza nadal należała do najzamożniejszych.

4.       Na północy podzielonych Włoch wybuchło powstanie przeciwko Austriakom. Przegrano je. Doszło również do wystąpień przeciwko papieżowi w Państwie Kościelnym. Został wygnany, a kraj stał się republiką. Francja przywróciła tron papieżowi. Trwałą zdobyczą Wiosny Ludów była konstytucja, jaką nadał swym poddanym władca Piemontu.

5.       Na Węgrzech będących częścią Austrii wybuchło powstanie narodowe. Cesarz Austrii poprosił o pomoc Rosję i wspólnie pokonali Węgrów dowodzonych przez Polaka – generała Józefa Bema. Węgry straciły resztki niezależności.    

Słowniczek:

Wiosna Ludów – bunty w wielu krajach Europy przeciwko porządkowi ustalonemu na kongresie wiedeńskim.

Józef Bem – generał artylerii, walczył w powstaniu listopadowym, później dowodził Węgrami w ich powstaniu przeciwko Austriakom.

 

Kalendarium:

II 1848 – rewolucja lutowa we Francji

1848–1849 – okres trwania Wiosny Ludów

 ----

 

Temat: Rewolucja przemysłowa.

1.       Rewolucja przemysłowa rozpoczęła się w Wielkiej Brytanii. Zadecydowało o tym kilka faktów: a. była krajem zamożnym i stabilnym,

b. miała bogate złoża węgla i żelaza oraz dostęp do surowców z kolonii,

c. wielu ludzi przenosiło się do miast,

d. rewolucja agrarna spowodowała wzrost zapasów jedzenia,

e. popyt na wyroby przemysłowe,

f. wynalazki takie jak maszyna parowa.

       2. James Watt udoskonalił maszynę parową na tyle, że można było ją wykorzystać w przemyśle.

       3. Maszynę parową wykorzystano również w transporcie – rozwijała się kolej (lokomotywy), a pierwszą linię kolejową zbudował George Stephenson oraz parowce (pierwszy wybudował Robert Fulton).

       4. Powstawały fabryki zatrudniające robotników, co spowodowało zmiany społeczne. Nowymi grupami społecznymi byli bogaci właściciele fabryk – kapitaliści i biedni robotnicy. Życie tych drugich było bardzo ciężkie zarabiali bardzo mało, a pracowali ponad siły, bez żadnej ochrony prawnej.

      5. Zanikały stany społeczne zastępowane przez klasy społeczne:

      a. klasa wyższa – arystokracja;

      b. klasa średnia – burżuazja (bogaci kapitaliści) oraz inteligencja (wykształceni ludzie);

      c. klasa robotnicza – robotnicy i ich rodziny.

      6. Konflikt pomiędzy kapitalistami a robotnikami stwarzał ryzyko rewolucji, więc wszędzie poza Wielką Brytanią zakazane było tworzenie organizacji zrzeszających robotników – związków zawodowych.

 

Słowniczek:

Rewolucja przemysłowa – zmiany techniczne i ekonomiczne, które doprowadziły do powstania wielkiego przemysłu.

Kolonia – obszary poza Europą rządzone przez zamorskie państwo.

Rewolucja agrarna – rewolucja rolna

Maszyna parowa – silnik napędzany energią pary wodnej.

Płodozmian – sposób uprawy roli polegający na przemiennej uprawie różnych roślin.

 

Kalendarium:

1782 r. – skonstruowanie maszyny parowej Jamesa Watta.

1807 r. – zbudowanie parowca przez Roberta Fultona.

1825 r. – George Stephenson otworzył pierwszą linie kolejową.

 -----

 

Temat: Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim.

1.      Książę Adam Czartoryski stał na czele stronnictwa, które wierzyło, że Polskę można odbudować pod berłem Rosji, zwłaszcza, że car Aleksander I zabiegał o przychylność Polaków.

2.      Na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego większość dawnego Księstwa Warszawskiego otrzymała Rosja. Prusy z departamentu poznańskiego i bydgoskiego utworzyły Wielkie Księstwo Poznańskie, dostały też Gdańsk. Kraków z okolicami stał się Rzeczpospolitą Krakowską będącą „pod opieką Rosji, Austrii i Prus”.

3.      W 1815 roku car utworzył Królestwo Polskie (nazywane też Królestwem Kongresowym), które otrzymało konstytucję gwarantującą Polakom własny sejm, armię, nietykalność osobistą, swobodę wyznania, wolność druku i język polski jako urzędowy. Wszystko to jednak pod nadzorem Rosji, gdyż car Rosji był automatycznie królem Polski i miał decydujący głos.

4.      Minister skarbu Ksawery Drucki – Lubecki uzdrowił finanse królestwa i wspierał przemysł. Zwiększył eksport.

5.      Po 1815 roku polepszył się stan edukacji – wzrosła liczba szkół, powstał Uniwersytet Warszawski. Car jednak wyhamował ten proces obawiając się rewolucji. Rozwijała się kultura – zaczął komponować Fryderyk Chopin, pisał wiersze Adam Mickiewicz.

6.      Wielkie Księstwo Poznańskie miało częściową autonomię (polski namiestnik, język polski równy niemieckiemu), ale słabo się rozwijało. Pomorze Gdańskie uważano za integralną część Prus, tak samo Śląsk, gdzie nasilano germanizację.

7.      Galicja należała do Austrii, która nie zgadzała się na jej autonomię. Ponieważ leżała daleko od Wiednia i nie skupiano się na jej rozwoju, była coraz bardziej zacofana. Tymczasem Rzeczpospolita Krakowska miała sporo niezależności, język polski i uniwersytet w Krakowie. Rozwijało się tam życie narodowe Polaków.    

 

Słowniczek:

Ziemie zabrane – obszary byłej Rzeczypospolitej wcielone bezpośrednio do Rosji.

Autonomia – pewien stopnień niezależności od władz zaborczych.

Germanizacja – polityka mająca uczynić z Polaków Niemców.

Ziemianie – szlachta posiadająca ziemię.

Inteligencja- ludzie dobrze wykształceni, w XIX wieku stali się grupą społeczną.

 

Kalendarium:

1815 – powstanie Królestwa Polskiego.

1819 – wprowadzenie cenzury przez cara.

1820 – car przestał zwoływać sejm.

 

----

Temat: Powstanie listopadowe

1. Przyczyny wybuchu powstania listopadowego:

a. Polacy marzyli o niepodległości.

b. Car Aleksander I łamał konstytucję (wprowadził cenzurę).

c. Brat cara – wielki książę Konstanty wprowadził w polskim wojsku brutalną dyscyplinę.

 

2. Głównie niezadowoleni byli ludzie młodzi, którzy tworzyli tajne związki i przygotowywali powstanie. Jednym z nich było sprzysiężenie podchorążych, na czele którego stał podporucznik Piotr Wysocki.

 

3. Po śmierci Aleksandra I, carem został Mikołaj I. Gdy ogłosił, że wyśle polską armię by tłumić rewolucję w Belgii, Polacy byli bardzo niezadowoleni. Wykryta przez tajną policję organizacja Wysockiego przygotowała plan zamachu na wielkiego księcia Konstantego i przejęcia Warszawy. Wieczorem 29 listopada 1830 r. wybuchło powstanie. Konstanty uciekł, a miasto udało się opanować tylko dzięki pomocy mieszczan – wielu ludzi nie poparło wybuchu, w tym wyżsi dowódcy.

 

4. Główne bitwy powstania:

a. Grochów – luty 1831 r. – nierozstrzygnięta, zatrzymano marsz Rosjan na Warszawę.

b. Dębe Wielkie i Iganie – wiosna 1831 r. – wygrana Polaków.

c. Ostrołęka – maj 1831 r. – klęska wojska polskiego.

d. Warszawa – wrzesień 1831 r. – klęska i koniec powstania.

 

5. Armia polska była mniej liczna niż rosyjska, ale świetnie zorganizowana. Dowodzili nią jednak ludzie, którzy nie wierzyli w sukces powstania (Józef Chłopicki, Jan Skrzynecki). Nie wykorzystano świetnych planów zdolnego generała Ignacego Prądzyńskiego.

 

6. Skutki powstania:

a. zlikwidowano polską armię – przywódcy uciekli lub zostali skazani, a żołnierzy wcielono do armii rosyjskiej na 15 lat.

b. zlikwidowano polski sejm i zamknięto uniwersytety.

c. konstytucję zastąpiono Statutem organicznym, Królestwo Polskie stało się częścią Rosji.

d. Polacy musieli zapłacić Rosji wielkie odszkodowanie.

e. wybudowano Cytadelę warszawską – 1832 r. , twierdzę górującą nad miastem.

 

----

Temat: Wielka Emigracja

1. Emigracja wielu tysięcy Polaków po klęsce powstania listopadowego była emigracją polityczną – w celu uniknięcia prześladowań politycznych.

2. Krajami, do których udawali się Polacy były: Wielka Brytania, Belgia, Szwajcaria, kraje niemieckie i przede wszystkim Francja.

3. Dwa najsilniejsze obozy polityczne polskiej emigracji to:

- Hotel Lambert – przywódcą był Adam Czartoryski, liczono na wojnę między zaborcami a państwami zachodnimi. Sprzeciwiano się kolejnemu powstaniu, łączność z krajem utrzymywano poprzez agentów. Przyszłą Polskę postrzegano jako monarchię konstytucyjną.

- Towarzystwo Demokratyczne Polskie – m. in. Wiktor Heltman, liczono na zwycięskie powstanie, do którego przygotowania przeprowadzano poprzez tajnych wysłanników – emisariuszy i tworzono spiski. Nowa Polska miała być republiką z powszechną równością.

4. Organizacje spiskowe w kraju były rozproszone. Próbował zjednoczyć je Szymon Konarski, ale został aresztowany i po torturach stracony. Innym przykładem polskiego patrioty był ksiądz Piotr Ściegienny, który organizował spisek chłopski i zamierzał wywołać powstanie ludowe. Aresztowano go i zesłano na Syberię, gdzie spędził 27 lat.

5. Wieszcz narodowy to poeta natchniony, czujący się odpowiedzialny za losy narodu. Polskimi wieszczami byli:

- Adam Mickiewicz – autor epopei narodowej „Pan Tadeusz”;

- Juliusz Słowacki – pisał wiersze i dramaty, na przykład „Kordiana”;

- Zygmunt Krasiński – autor „Nie-Boskiej komedii”.

6. Klęski i nieszczęścia, jakie spotykały Polskę spowodowały, że popularne stało się porównanie dziejów Polski do losów Chrystusa. Nazywa się to polskim mesjanizmem, dawano nadzieję na zmartwychwstanie po latach cierpień.

7. Wybitnym kompozytorem był Fryderyk Chopin, którego utwory były pełne tęsknoty za krajem.

----

Temat: Powstanie krakowskie i Wiosna Ludów

1. Po powstaniu listopadowym Królestwo Polskie stało się częścią integralną Rosji. Urzędy obsadzono Rosjanami, na stałe stacjonowała tam armia rosyjska, postępowała rusyfikacja. Jeszcze gorzej potraktowano ziemie zabrane, gdzie powstańcy nie byli objęci amnestią, a w szkołach język polski zastąpiono rosyjskim.

2. W zaborze pruskim ukarano uczestników powstania karami więzienia, zlikwidowano autonomię Wielkiego Księstwa Poznańskiego, wprowadzono też intensywną germanizację.

3. Za pomoc udzieloną powstańcom ukarano również Rzeczpospolitą Krakowską.  Ograniczono jej niezależność, a Austriacy tylko czekali na pretekst aby wcielić ją do swego państwa. W 1846 r. organizacje spiskowe wspomagane przez TDP planowały wybuch powstania, które miało objąć wszystkie zabory. Nie miało to sensu, gdyż Polacy nie mieli realnych szans na sukces. Spiskowców aresztowano a Austriacy dopuścili do wybuchu powstania celowo, aby mieć powód do zajęcia Krakowa.

4. W lutym 1846 roku wybuchło powstanie krakowskie. Wypędzono Austriaków z Krakowa, powstał Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej  obiecujący ziemię chłopom i opierający się na ideałach TDP. Powstanie błyskawicznie stłumiono.

5. Austriacy w Galicji skierowali  agresję polskich chłopów (wynikającą z nędzy) na szlachtę. Nazywamy to rabacją galicyjską, na czele której stanął Jakub Szela.  Napadano na dwory szlacheckie, mordowano szlachciców, a Austriacy się tylko przyglądali.

6. Wiosna Ludów na ziemiach polskich przebiegała bez poważniejszych wystąpień zbrojnych.

a. w Galicji szlachta bała się powtórki rabacji, ograniczała się tylko do wnoszenia pisemnych próśb do cesarza – petycji. Niepokoje w innych częściach cesarstwa doprowadziły do zmian – uwłaszczono chłopów, zrezygnowano z germanizacji, a gubernatorem prowincji został Polak.

b. w zaborze pruskim Polacy liczyli na wybuch wojny prusko-rosyjskiej. Chcieli w niej poprzeć Prusy. Zorganizowali kilka obozów, ale Prusacy zażądali ich zlikwidowania i zastosowali siłę.

c. w zaborze rosyjskim nie było szans na żadne działanie, bo car skierował tam kilkaset tysięcy żołnierzy.

 

-----

Temat: Powstanie styczniowe

1. Gdy Rosja przegrała wojnę krymską wielu Polaków uwierzyło, że jest słaba. Zmienił się car, nowym został Aleksander II, który był mniej despotyczny niż jego poprzednik. Mimo, że zapowiedział Polakom iż nie mogą liczyć na autonomię, to jednak złagodził cenzurę i pozwolił wrócić do kraju wielu wygnańcom. To była chwilowa poprawa sytuacji, gdyż już kilka lat później Rosjanie ponownie zaczęli stosować przemoc. Odpowiedzią na powstające organizacje spiskowe i manifestacje patriotyczne był rozlew krwi Polaków. To powodowało zwiększenie nienawiści do zaborcy oraz szkodziło wizerunkowi Rosji na zachodzie.

2. Aby uspokoić sytuację w „polskiej” części imperium car postawił na czele rządu Polaka – Aleksandra Wielopolskiego. Był on zwolennikiem współpracy z Rosją, liczył, że lojalnością uzyskamy autonomię. Jego postawa nie zyskała poparcia Polaków, którzy woleli dwa stronnictwa:

- „białych” – zamożna szlachta i przedsiębiorcy mający umiarkowane poglądy i dążący do wszechstronnego rozwoju kraju oraz wprowadzania stopniowych reform (uwłaszczenie chłopów tylko za odszkodowaniami dla właścicieli ziemi), a walka tylko po uzyskaniu poparcia obcych mocarstw.

- „czerwonych” – studenci, inteligencja oraz mniej zamożne mieszczaństwo – radykalne poglądy, chcieli jak najszybszego wybuchu powstania i gruntownych reform, m. in. uwłaszczenia chłopów bez żadnych odszkodowań dla szlachty.

3. Aby uniknąć powstania Wielopolski zarządził pobór do rosyjskiego wojska – brankę. Komitet Centralny Narodowy przewodzący „czerwonym” postanowił w tych okolicznościach przyśpieszyć wybuch powstania i stało się to w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku. Było ono kiepsko przygotowane – brakowało broni, nie było jednolitej armii lecz wiele oddziałów partyzanckich.

4. Powstanie styczniowe było wojną partyzancką. Stoczono ponad 1200 potyczek, ale w otwartej walce Polacy nie mieli szans z liczną i dobrze wyposażoną armią rosyjską. Aby uzyskać poparcie chłopów, ogłoszono dekret o uwłaszczeniu, ale chłopi nie ufali szlachcie i nie poparli masowo powstania.

5. Dzięki niezwykłej dyscyplinie polskiego społeczeństwa działało tajne państwo. Rząd Narodowy zbierał podatki, powoływał urzędników, policję i opiekę społeczną. Wszystko w kraju okupowanym przez zaborcę.

6. „Biali” nie chcieli powstania, ale gdy wybuchło udało im się przejąć nad nim kontrolę. Liczyli na pomoc mocarstw – Wielka Brytania i Austria żądały autonomii dla Polaków i groziły Rosji wojną. Romuald Traugutt został dyktatorem powstania i poprawił organizację jego władz. Został jednak po kilku miesiącach schwytany przez Rosjan i stracony. Wojna mocarstw nie wybuchła, a gdy car w marcu 1864 r. ogłosił uwłaszczenie chłopów jasne się stało, że nie poprą oni powstania.

7. Skutki powstania styczniowego (1863-1864) :

- śmierć około 20 tysięcy Polaków, 2 tysiące zostało zamordowanych;

- zesłania na Syberię – kilkadziesiąt tysięcy;

- rusyfikacja (próba przekształcania Polaków w Rosjan).

 

-----

 

Temat: Zaborcy wobec ziem dawnej Rzeczypospolitej

 

1. Po upadku powstania styczniowego Polaków spotkał szereg represji:

- polskie urzędy zastąpiono rosyjskimi;

- Zlikwidowano odrębność ziem polskich, a językiem urzędowym stał się rosyjski;

- zamknięto Szkołę Główną i zastąpiono ją rosyjskim uniwersytetem.;

- rozbudowano policję polityczną;

- Królestwo zaczęto nazywać Przywiślańskim Krajem.

2. Rządzący generał – gubernator mógł zesłać dowolną osobę na Syberię, zakazywano posiadania polskich książek, a mówienie po polsku było karane. Wszystkie te działania rusyfikacyjne napotykały opór ze strony Polaków.

3. Polacy przestali wierzyć w odzyskanie niepodległości za sprawą walki. Postanowili działać w inny sposób:

- praca organiczna – dążenie do postępu gospodarczego kraju i rozwój kulturalny wszystkich grup społecznych. Rozbudowa przemysłu, podnoszenie poziomu rolnictwa, szerzenie oświaty i działania na rzecz poprawy jakości życia.

- praca u podstaw – kształcenie ludu, rozbudzanie jego świadomości narodowej.

4. Polacy w zaborze pruskim przyswajali sobie osiągnięcia Niemców w dziedzinie gospodarczej oraz rozwijali ruch spółdzielczy (tworzyli koła rolnicze i zakładali stowarzyszenia udzielające pożyczek albo organizujące biblioteki). Po zjednoczeniu Niemiec sytuacja Polaków pogorszyła się, gdyż nowe władze były wrogie wobec polskości i katolicyzmu.

5. Władze niemieckie prześladowały Polaków, ale robiły to w świetle prawa. Elementami germanizacji były:

- Kulturkampf – „walka o kulturę” – prześladowania duchownych katolickich, także polskich;

- rugi pruskie – usunięcie przez władze niemieckie Polaków przybyłych nielegalnie z innych zaborów;

- Komisja Kolonizacyjna – wykupywanie ziemi z rąk Polaków i przekazywanie ich w ręce Niemców. Z czasem zakazano budowania nowych domów na zakupionej ziemi. Michał Drzymała stał się przykładem walki o swoje z brutalną władzą;

- germanizacja urzędów, sądów i szkół – strajk dzieci polskich we Wrześni w 1901 roku.

6. W 1867 roku Galicja uzyskała od Austrii autonomię. Językiem urzędowym był polski, a namiestnikiem prowincji Polak. Polacy zasiadali w urzędach i sądach, rozwijało się polskie szkolnictwo i kultura. Obchodzono nasze rocznice narodowe. Zalecano politykę trójlojalizmu – nie wyrzekając się polskości być wiernym temu państwu zaborczemu, w którym się żyło.

 

*****

Temat: Zjednoczenie Włoch i Niemiec

1. Po kongresie wiedeńskim Włochy podzielone były na cztery części: płn.-wsch. część była pod kontrolą Austrii, płn.-zach. część i wyspa Sardynia stanowiły państwo Piemont, w środkowej części dominowało Państwo Kościelne, a na południu i Sycylii znajdowało się państwo Królestwo Obojga Sycylii.

2. Premier Piemontu Camillo Cavour był jednym z bohaterów zjednoczenia Włoch. Nastąpiło ono w czterech etapach:

a. Piemont stworzył sojusz z Francją przeciwko Austrii i w 1859 r. pokonali ją pod Solferino. Francja nie chcąc wzmacniać Piemontu zgodziła się tylko na przyłączenie do niego Lombardii. Na wieść o tym w środkowej Italii ludzie wypędzili swoich władców licząc na zjednoczenie Włoch. W ten sposób większość płn. i środkowych Włoch została zjednoczona.

b. Giuseppe Garibaldi zebrał grupę ochotników i opanował Sycylię. Później ruszył na Neapol, a tamtejsi władcy uciekli. Przeprowadzono plebiscyt i w ten sposób południowe Włochy dołączyły do Piemontu. W 1861 roku ogłoszono powstanie Królestwa Włoch.

c. Wykorzystując wojnę Austrii z Prusami Włosi zajęli Wenecję w 1866 roku.

d. Gdy Francuzi w 1870 r. opuścili Rzym, zajęto to miasto, które stało się stolicą Włoch.

3. Niemcy były podzielone od czasów średniowiecza. Po kongresie wiedeńskim istniał Związek Niemiecki, którego zwierzchnikiem była Austria, ale nie miała nad nim realnej władzy. Najpoważniejszym kandydatem do zjednoczenia Niemiec były Prusy kierowane od 1862 r. przez „żelaznego kanclerza” czyli Otto von Bismarcka.

4. Aby zjednoczyć Niemcy, trzeba było stoczyć trzy wojny:

a. w 1864 r. Prusy wspólnie z Austrią pokonały Danię w wojnie o Szlezwik i Holsztyn.

b. w 1866 roku doszło do wojny Prus z Austrią, a po klęsce Austriaków pod Sadową  zlikwidowano Związek Niemiecki i utworzono Związek Północnoniemiecki pod przewodnictwem Prus.

c. Bismarck sprowokował Francję do zaatakowania Prus, którym pomogły państwa południowoniemieckie i w 1870 roku pokonano Francję, której narzucono upokarzający pokój. W 1871 r. powołano do życia Cesarstwo Niemieckie.

5. Zjednoczenie Włoch było oddolną inicjatywą ludzi (m. in. plebiscyty), a Niemcy zjednoczono odgórnie (działaniem polityków i przywódców). Powstały nowe silne państwa, które zmieniły układ sił w Europie. Cesarz austriacki chcąc wzmocnić swój kraj przekształcił go w monarchię dualistyczną – Austro – Węgry, a Węgrzy otrzymali takie same prawa jak Austriacy. Francja dążyła do odzyskania straconych na rzecz Prus ziem.

 

----

Temat: Wojna secesyjna

1. Stany Zjednoczone nie są jednolitym państwem tylko federacją. Poszczególne stany miały różne prawa i obyczaje. W XIX wieku nastąpił wyraźny podział na przemysłową Północ i rolnicze Południe. Uprawiano głównie bawełnę, a podstawą gospodarki była darmowa praca niewolników.

2. Dopiero w XVIII wieku krytyka niewolnictwa doprowadziła do ruchu nazywanego abolicjonizmem (ruch domagający się zakazu handlu ludźmi i uwolnienia niewolników). Południe utrzymywało niewolnictwo ponieważ:

- plantatorzy obawiali się, że bez niewolników nie utrzymają się ich plantacje;

- bankructwo plantatorów osłabiłoby mniej zamożnych farmerów (brak wsparcia finansowego);

- ci, którzy nie mieli niewolników liczyli, że to się kiedyś zmieni;

- dominował rasizm (biali byli przekonani o swej wyższości).

3. Przyczyny wojny secesyjnej:

a. Południe nie chciało zniesienia niewolnictwa;

b. Południowcy nie chcieli porzucać swojego stylu życia;

c. wybory prezydenckie wygrał Abraham Lincoln, który chciał zakazu rozpowszechniania niewolnictwa na nowe stany (tam gdzie było, miało pozostać);

d. w odpowiedzi na wybór Lincolna Południe ogłosiło secesję – wystąpiło z USA. W 1861 r. 11 stanów południowych utworzyło Konfederację.

4. Działania wojenne rozpoczął atak Południa na Fort Sumter. Północ miała większa armię, ale Południe miało zdolniejszego dowódcę – generała Roberta Lee. 1 stycznia 1863 r. Lincoln ogłosił proklamację o wyzwoleniu niewolników, do armii Unii przyjmowano byłych niewolników. Punktem zwrotnym wojny była klęska Południowców w bitwie pod Gettysburgiem w 1863 r. Generał Północy William Sherman zastosował taktykę spalonej ziemi by przyspieszyć klęskę Południa – niszczono wszystko na swojej drodze.  Generał Lee podpisał akt kapitulacji w 1865 r.

5. Skutki wojny:

- ogromna liczba ofiar – ponad 600 tysięcy zabitych, ponad milion rannych.

- powiększenie niechęci pomiędzy stronami (prezydent Lincoln został zamordowany kilka dni po wojnie);

- ostateczne zlikwidowanie podziałów, zablokowanie secesji;

- Afroamerykanie otrzymali pełnię praw obywatelskich, ale na Południu rozwijał się rasizm. Powstała organizacja Ku Klux Klan, która terroryzowała czarnych mieszkańców tamtych stanów. Z czasem wprowadzono też segregację rasową – białych i „kolorowych” rozdzielano w szkołach, restauracjach itp.

----

Temat: Kolonializm w XIX wieku.

1. Kolonie to obszary poza Europą będące pod kontrolą europejskich państw (z czasem mocarstwami kolonialnymi stały się USA i Japonia). Powstały w wyniku wielkich odkryć geograficznych. Proces tworzenia i utrzymywania kolonii to kolonializm. Rozwój kolonializmu wiązał się z następującymi czynnikami:

- wzrost zapotrzebowania na surowce;

- kolonie były rynkami zbytu;

- kolonie dawały prestiż, stanowiły o potędze kraju;

- kolonie były szansą na karierę dla mieszkańców państw europejskich;

- krzewienie chrześcijaństwa na innych kontynentach.

2. Imperializm polegał na dążeniu do budowy i utrzymania imperiów w epoce nowożytnej. Wielka Brytania podbiła do końca Indie, zajęto ostatnie wolne części Afryki. Gdy jakiegoś kraju nie udawało się podbić, prowadzono politykę „pośredniego panowania”. Polegała ona na podziale stref wpływów prowadzących do uzależnienia gospodarczego, przy jednoczesnym zachowaniu pozorów niepodległości. W efekcie XIX wiecznego imperializmu świat został podzielony między kilka mocarstw, a wielki konflikt pomiędzy tymi mocarstwami stawał się coraz bardziej realny.

3. Imperium Brytyjskie kontrolowało czwartą część świata. Kolonie zapewniały Wielkiej Brytanii bogactwo, nie tylko w surowcach, ale również jako nieograniczone rynki zbytu towarów. Gdy w latach 1881-1899 trwało powstanie Mahdiego, odnosiło sukcesy do czasu, gdy walczyło z lokalnymi władcami. Brytyjczycy nie wahali się użyć przeciwko powstańcom nowoczesnej broni, a przy okazji podporządkować sobie Egipt i Sudan. W rozstrzygającej bitwie zginęło 20 tysięcy powstańców i 400 brytyjskich żołnierzy.

4. Europa i USA pod względem technologii zdecydowanie wyprzedzały  resztę świata. Europejczycy porównując się z innymi ludami nabierali przekonania o swojej wyższości, uważali, że ich misją jest ucywilizowanie „dzikich” mieszkańców kolonii. Z jednej strony przynosiło to korzyści – poprawił się poziom higieny, zlikwidowano wiele przestarzałych i niehumanitarnych obyczajów, budowano drogi, szpitale i szkoły, ale z drugiej strony prowadziło do poniżania miejscowej ludności, zniszczenia także tych tradycji, które szkodliwe nie były. Niewątpliwie dobrym działaniem był zakaz wprowadzony przez angielskiego gubernatora (zarządcę) w Indiach dotyczący braku zgody na obrzęd sati – palenie żony razem ze zmarłym mężem.

5. Pojawił się pogląd o wyższości jednej rasy nad innymi – rasizm. Europejczycy uważali, że człowiek biały jako wszechstronnie uzdolniony przeznaczony jest do panowania nad innymi ludźmi.

6. Chiny nie zostały sprowadzone oficjalnie do roli kolonii, ale państwa prowadzące politykę kolonialną podzieliły się nieoficjalnie strefami wpływu w Chinach. Najbardziej bulwersującą praktyką było sprzedawanie Chińczykom narkotyku – opium w zamian za złoto i inne bogactwa. Gdy cesarz chciał swoim poddanym zabronić kupowania opium, doszło do wojen opiumowych, w wyniku których musiał zakaz odwołać.

----