DOSTOSOWANIE OCENIANIA ORAZ WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW OBJĘTYCH POMOCĄ PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNĄ W KLASACH IV-VIII

SP 205  W ŁODZI

Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych warunków  i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów  i słuchaczy w szkołach publicznych, nauczyciel dostosowuje wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia:

1) posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – na podstawie tego orzeczenia oraz ustaleń zawartych w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym,

2) posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania – na podstawie tego orzeczenia;

3) posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się lub inną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, wskazującą na potrzebę takiego dostosowania – na podstawie tej opinii;

4) nieposiadającego orzeczenia lub opinii wymienionych w pkt 1–3, który jest objęty pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole – na podstawie rozpoznania indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia dokonanego przez nauczycieli i specjalistów,

• posiadającego opinię lekarza o ograniczonych możliwościach wykonywania przez ucznia określonych ćwiczeń fizycznych na zajęciach wychowania fizycznego – na podstawie tej opinii.

Podstawowym celem dostosowania wymagań jest wyrównanie szans edukacyjnych uczniów oraz zapobieganie wtórnym zaburzeniom sfery emocjonalno-motywacyjnej. Dostosowanie polega na modyfikacji procesu edukacyjnego, umożliwiającego uczniom sprostanie wymaganiom.

Obszary dostosowania obejmują:

– warunki procesu edukacyjnego tj. zasady, metody, formy, środki dydaktyczne,

– zewnętrzną organizację nauczania (np. posadzenie ucznia słabowidzącego w pierwszej ławce),

– warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności (metody i formy sprawdzania wiedzy oraz odrębne kryteria oceniania).

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna obejmuje uczniów:

• szczególnie uzdolnionych,
• ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia),
• z zaburzeniami komunikacji językowej,
• choremu przewlekle,
• będącemu w sytuacji kryzysowej lub traumatycznej,
• z niepowodzeniami szkolnymi,
• zaniedbanemu środowiskowo lub wychowawczo,
• z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z wcześniejszym kształceniem się za granicą.

 

PUNKTACJA PRAC KLASOWYCH –
 DOSTOSOWANIE DLA UCZNIÓW Z DYSFUNKCJAMI
na lekcjach języka polskiego

100%       -      90%                            ocena celująca

89%        -       71%                            ocena bardzo dobra

70%        -       55%                            ocena dobra

54%        -       40%                            ocena dostateczna

39%        -       20%                            ocena dopuszczająca

19%        -       0%                              ocena niedostateczna

 

   Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia z dysleksją rozwojową na lekcjach języka polskiego:

• należy kontrolować stopień zrozumienia samodzielnie przeczytanych przez ucznia poleceń, szczególnie podczas sprawdzianów (wolne tempo czytania - słabe zrozumienie jednorazowo przeczytanego tekstu może uniemożliwić wykazania się wiedzą  z danego materiału),
• ze względu na wolne tempo czytania lub/i pisania należy zmniejszyć ilość zadań (poleceń) do wykonania        w czasie przewidzianym dla całej klasy lub wydłużyć czas pracy dziecka,
• należy ograniczyć teksty do czytania i pisania na lekcji do niezbędnych notatek, których nie ma w podręczniku; jeśli to będzie możliwe, dawać dziecku gotową notatkę do wklejenia,
• ograniczyć pisemne sprawdziany do sprawdzenia wiadomości, zastosować testy wyboru, zdania niedokończone, teksty z lukami - pozwoli to uczniowi skoncentrować się na kontrolowanej tematyce, a nie  na poprawności pisania,
• preferować odpowiedzi ustne. Sprawdzenie wiadomości obejmie krótsze partie materiału, a odbywać się będzie częściej. Pytania do ucznia będą precyzyjniejsze. Podczas wypowiedzi ustnych naprowadzać ucznia poprzez zadawanie pytań pomocniczych,
• oceniać rzeczywiste indywidualne postępy w nauce, a nie stan faktyczny,
• stosować różnego rodzaju wzmocnienia, tj. pochwały i zachęty,
• unikać omawiania błędów w obecności całej klasy,
• oceniać treść i zawartość merytoryczną, a nie sposób zapisu i poprawność ortograficzną wszystkich poznanych form wypowiedzi pisemnych, którymi uczeń musi się posługiwać,
• zwrócić uwagę na graficzne rozplanowanie sprawdzianów, projektując prace pisemne,

  unikać wyrywania do odpowiedzi. Jeśli to możliwe, uprzedzić ucznia (na przerwie lub na początku zajęć),              że będzie w danym dniu pytany. W ten sposób należy umożliwić dziecku przypomnienie wiadomości, skoncentrowanie się , a także opanowanie napięcia emocjonalnego, często blokującego wypowiedź,

• w miarę możliwości posadzić ucznia blisko siebie, aby zwiększyć jego koncentrację uwagi, ograniczyć ilość bodźców rozpraszających. Bliskość tablicy pozwoli mu zmniejszyć ilość błędów popełnianych przy przepisywaniu,
• postarać się nie uwzględniać podczas oceny prac pisemnych poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo. Pozwolić uczniom na korzystanie ze słowników ortograficznych podczas pisania prac klasowych,
• wyrabiać nawyk korzystania ze słowników,
• nie  sprawdzać na lekcji techniki głośnego czytania tekstów nowych,
• unikać czytania zbyt długich tekstów, pisania dyktand, uczenia się wierszyków czy piosenek na pamięć (zwłaszcza dłuższych ) poprzez dawanie możliwości nauczenia się ich czytania.
• uczeń ze stwierdzoną dysleksją rozwojową ma możliwość popełnienia w pracach pisemnych dwóch błędów ortograficznych więcej niż uczeń bez dysfunkcji w odniesieniu do każdej oceny. Kryteria oceny dyktand są zawarte w PSO),
• oceniać prace ucznia – klasa VII i VIII – według kryteriów przyjętych na egzaminie ósmoklasisty.

Dysfunkcja ta nie zwalnia ucznia z obowiązku opanowania materiału przewidzianego podstawą programową.

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia z dysgrafią na lekcjach języka polskiego:

• dostosowanie wymagań dotyczy formy sprawdzania wiedzy, a nie treści,
• wymagania merytoryczne, co do oceny pracy pisemnej powinny być ogólne, takie same jak dla innych uczniów, natomiast sprawdzanie pracy może być niekonwencjonalne,
• należy zaakceptować pismo drukowane, pismo komputerowe, zwłaszcza w przypadku obszernych prac,
• nie oceniać estetyki pisma. Jeśli pismo ucznia jest trudne do odczytania, można zamienić pracę pisemną

na wypowiedź ustną.

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia z dysortografią na lekcjach języka polskiego:

• dostosowanie wymagań dotyczy głównie formy sprawdzania i oceniania wiedzy  z tego zakresu,
• zamiast klasycznych dyktand można robić sprawdziany polegające na uzasadnianiu pisowni wyrazów, odwołując się do znajomości zasad ortograficznych, oceniać odrębnie merytoryczną stronę pracy i odrębnie poprawność pisowni,

Nauczyciel nie musi wpisywać tej drugiej oceny do dziennika, chyba że uczeń wyrazi taką wolę.

• w żadnym wypadku dysortografia nie uprawnia do zwolnienia ucznia z nauki ortografii  i gramatyki.

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia słabosłyszącego na lekcjach języka polskiego:

• Należy zapewnić dobre oświetlenie klasy oraz miejsce dla ucznia w pierwszej ławce najlepiej w rzędzie           od okna; uczeń, będąc blisko nauczyciela, może słuchać jego wypowiedzi i jednocześnie odczytywać mowę  z ust.
• Umożliwić odwracanie się w kierunku innych kolegów odpowiadających na lekcji, co ułatwi lepsze zrozumienie ich wypowiedzi.
• Nauczyciel powinien sprawdzać zrozumienie przez ucznia złożonych poleceń słownych, zapisywać na tablicy kluczowe słowa i nowe pojęcia, wprowadzać liczne powtórzenia.
• Należy wydłużyć uczniowi czas na pamięciowe uczenie się wierszy.
• Nauczyciel, mówiąc do całej klasy, powinien stać w pobliżu ucznia zwrócony twarzą w jego stronę - nie powinien chodzić po klasie czy być odwrócony twarzą do tablicy; to utrudnia uczniowi odczytywanie mowy z jego ust.
• Należy mówić do ucznia wyraźnie, używając normalnego głosu i intonacji, unikać gwałtownych ruchów głową czy nadmiernej gestykulacji.
• Trzeba zadbać o spokój i ciszę w klasie, eliminować zbędny hałas m.in. zamykać okna przy ruchliwej ulicy, unikać szeleszczenia kartkami papieru, szurania krzesłami; takie zakłócenia stanowią również problem dla uczniów z aparatami słuchowymi.
• Nauczyciel powinien ocenić, czy polecenia kierowane do całej klasy są właściwie rozumiane przez ucznia niedosłyszącego (w przypadku trudności zapewnić mu dodatkowe wyjaśnienia, sformułować inaczej polecenie)
• Uczeń niedosłyszący powinien siedzieć w ławce ze zdolnym uczniem, zrównoważonym emocjonalnie, który chętnie dodatkowo będzie pomagał mu np. szybciej otworzy książkę, wskaże ćwiczenie, pozwoli przepisać notatkę z zeszytu itp.
• W czasie lekcji wskazane jest używanie jak najczęściej pomocy wizualnych i tablicy, m.in. zapisanie nowego tematu.
• Można przygotować uczniowi z niedosłuchem plan pracy na piśmie opisujący zagadnienia poruszane w wykładzie lub poprosić innych uczniów w klasie, aby robili notatki z kopią  i udostępniali je koledze.
• Konieczne jest aktywizowanie ucznia do rozmowy poprzez zadawanie prostych pytań, podtrzymywanie jego odpowiedzi przez dopowiadanie pojedynczych słów, umowne gesty, mimiką twarzy.
• Nauczyciel podczas lekcji powinien często zwracać się do ucznia niesłyszącego, zadawać pytania – ale nie dlatego, aby oceniać jego wypowiedzi, ale by zmobilizować go do lepszej koncentracji uwagi i ułatwić mu lepsze zrozumienie tematu.
• Podczas wypowiedzi ustnych nauczyciel powinien naprowadzać ucznia poprzez zadawanie pytań pomocniczych.
• Z uwagi na wolne tempo czytania, dziecko potrzebuje więcej czasu na przeczytanie całej książki;               dla ułatwienia zrozumienia treści nauczyciel może podać pytania pomocnicze, na które uczeń powinien przygotować odpowiedzi – czytając wcześniej lekturę.
• Jeżeli pisanie ze słuchu sprawia dziecku niedosłyszącemu duże trudności, można je zastąpić inną formą ćwiczeń w pisaniu, np. przepisywaniem zdań z uzupełnieniem „luk” odpowiednimi wyrazami, utrwalaniem znanych zasad pisowni i zwrotów gramatycznych – dobieranie odpowiednich wyrazów, uwzględniając ich rodzaj, osobę, liczbę oraz sprawdzaniem notatek ucznia i uzupełnianie ich.
• Przy ocenie prac pisemnych ucznia nie należy uwzględniać błędów wynikających
  z niedosłuchu, one nie powinny obniżyć ogólnej oceny pracy; błędy mogą stanowić dla nauczyciela podstawę, do podjęcia z dzieckiem dalszej pracy samokształceniowej i korekcyjnej; błędy w pisowni należy oceniać opisowo, udzielając dziecku wskazówek  do sposobu ich poprawienia.
• Indywidualizacja oceniania- przy ocenie osiągnięć ucznia z wadą słuchu należy szczególnie doceniać własną aktywność i wkład pracy ucznia, a także jego stosunek do obowiązków szkolnych (systematyczność, obowiązkowość, dokładność). Należy unikać obniżania oceny za przekręcanie nowych słów lub za problemy z wypowiadaniem słów dłuższych. Ocenianie toku myślenia i umiejętności wyciągania wniosków, a nie błędów ortograficznych w wypracowaniach.
• Nauczyciel powinien stosować różnego rodzaju wzmocnienia, tj. pochwały i zachęty oraz unikać omawiania błędów w obecności całej klasy.

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia zdolnego na lekcjach języka polskiego:

•   należy przydzielać uczniowi zdolnemu trudniejsze, bardziej złożone zadania.
•   nauczyciel może zadawać dodatkowe zadania podczas prac klasowych, różnicować stopień trudności prac domowych.
• należy zachęcać do podejmowania prac dodatkowych oraz do czytania polecanych przez nauczycieli czasopism, książek.
• uczeń może przygotowywać referaty po przeczytaniu odpowiedniej literatury; należy stwarzać możliwości ich prezentacji.
• należy przygotować ucznia do udziału w konkursach szkolnych i pozaszkolnych.
• można przydzielić uczniowi zdolnemu specjalne role, np.  asystenta, lidera itp.
• nauczyciel powinien zwiększyć wymagania, co do ścisłości i precyzji wypowiedzi ucznia.
• nauczyciel powinien współpracować z innymi nauczycielami uczącymi ucznia, pedagogiem i rodzicami dziecka,  w celu zapewnienia uczniowi zdolnemu harmonijnego rozwoju.
• należy promować ucznia i jego osiągnięcia na terenie szkoły i poza nią.
• w pracy z uczniem zdolnym należy stosować zasady: indywidualizacji, stopniowania trudności, systematyczności, udzielania pomocy koleżeńskiej, powierzanie odpowiedzialnych ról.
•   główne metody wskazane w pracy z uczniem zdolnym to: metody aktywizujące, problemowe, zespołowe          z uwzględnieniem indywidualnych zdolności (asystent, lider), wskazane są zadania  o zwiększonym stopniu trudności (karty pracy), teksty źródłowe -analiza, uczestnictwo w konkursach, olimpiadach przedmiotowych, przynależność do kół zainteresowań.

 

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia słabowidzącego na lekcjach języka polskiego:

• Korzystnym miejscem dla ucznia z zaburzeniem percepcji wzrokowej jest miejsce przy tablicy, najlepiej w środkowym rzędzie. Uczeń zawsze powinien mieć możliwość podejścia do tablicy, gdy nie rozpoznaje pisma ze swojego miejsca.
• Podczas odpisywania uczeń powinien móc korzystać z pomocy kolegi, koleżanki z ławki. Należy takiemu uczniowi wydłużyć czas na przepisywanie z tablicy.
• W miejscu nauki ucznia należy zadbać o dobre oświetlenie. W przypadku gdy oświetlenie sufitowe nie wystarcza, należy zastosować dodatkowe oświetlenie np. lampkę.
• Rysunki na tablicy należy wykonywać na czystej powierzchni z użyciem białej lub żółtej kredy. Kolorowej kredy należy unikać.
• To co napisane na tablicy nauczyciel powinien opatrzyć werbalnym komentarzem, tak aby nieczytelne informacje uczniowie mogli również usłyszeć. Należy unikać niewerbalnych wskazówek, jak np.: skinięcie głową.
• Nauczyciel powinien słownie objaśniać wszystko to, co robi, by uczeń w pełni mógł uczestniczyć w lekcji. Niewidomemu uczniowi należy udzielać dodatkowych wskazówek  co do przedmiotów, zjawisk, które uczniowie widzący uzyskują za pomocą obserwacji.
• Ucznia wyposażonego w pomoce optyczne należy zachęcać do korzystania z nich również  na zajęciach lekcyjnych.
• Należy powiększyć czcionkę na kartach pracy i tekstach czytanych. Ciemne pisaki i kontrastowe linie ułatwiają pisanie uczniowi z dysfunkcją wzroku.
• Nie należy zwalniać uczniów z dysfunkcją wzroku z obowiązku prowadzenia zeszytu. Zeszyty natomiast mogą mieć różne formy w zależności od indywidualnych potrzeb ucznia. Może na przykład korzystać z zeszytów      z pogrubioną liniaturą. Indywidualnie trzeba dobrać odpowiedni przyrząd do pisania. Może nim być cienkopis, flamaster z pogrubioną końcówką. Do czytania, jeśli nie ma w klasie stolików z ruchomymi blatami, bardzo przydatna jest podstawka do książek oraz tzw. „ okienko” do czytania, czyli prostokąt ciemnego kartonu z wyciętym otworem, który pozwala widzieć tylko jedną linijkę tekstu. Pomocny może być również podkładany pod czytaną stronę ciemny papier zmniejszający jego jasność lub arkusz folii, np. żółtej, umieszczany na tekście w celu uzyskania lepszego kontrastu. Jeżeli uczeń musi przerwać czytanie                lub czytając robi notatki, może zaznaczyć miejsce w tekście, wykorzystując np. spinacz.
• Obszerne teksty powinny zostać dzień wcześniej udostępnione uczniowi słabowidzącemu, w celu wcześniejszego zapoznania się z nim.
• Należy wprowadzać przerwy w pracy ucznia: częstsze wysilanie wzroku jest nieszkodliwe  a nawet go trenuje, jednak wykonywanie tych samych czynności dłuższy czas męczy wzrok. Powinno się wtedy wprowadzić fazy relaksu.
• Nauczyciel powinien stosować na lekcji zmienne rodzaje zajęć, ćwiczenia angażujące receptory wzrokowe nie powinny trwać dłużej niż 15 – 20 minut.
• Należy tolerować przestawianie i opuszczanie liter, mylenie liter i wyrazów o podobieństwie graficznym, unikać komentowania błędów przy całej klasie.
• Uczniowie słabowidzący powinni mieć wystarczająco dużo czasu, aby dostrzec szczegóły, ze względu           na utrudnione postrzeganie. Formy pracy na lekcji i zajęciach powinny być elastyczne.
• Podczas egzaminów i sprawdzianów należy uwzględnić wydłużenie czasu pracy.  Ten dodatkowy czas        nie zawsze musi być wykorzystany, ale jest ważny, uczeń powinien wiedzieć, że go ma.
• Uczeń słabowidzący czy niewidomy powinien zostać wyposażony w odpowiednie podręczniki, które umożliwią mu samodzielne zdobywanie wiedzy. Podręczniki wydane w wersji brajlowskiej lub drukiem powiększonym są dostępne na stronie internetowej www.ore.edu.pl. Ośrodek Rozwoju Edukacji realizuje zadania zlecone przez Ministerstwo Edukacji Narodowej dotyczące adaptacji podręczników szkolnych           i książek pomocniczych przeznaczonych dla uczniów niewidomych (w systemie Braille’a) i słabowidzących (w druku powiększonym). Nie ma mowy o pełnej integracji, gdy dziecko z dysfunkcją wzroku na lekcji czyta inny tekst lub wykonuje inne ćwiczenie niż pozostali uczniowie. Czasem wystarczy zmienić nieco polecenie, aby to samo ćwiczenie mogli wykonywać uczniowie widzący i niewidomi.
• Nie należy oceniać zeszytów  ucznia od strony graficznej.
• Należy oceniać prace pisemne pod kątem umiejętności i wyciągania wniosków oraz przygotowanie ucznia do zajęć i jego zaangażowanie.
• Należy umożliwić uczniowi korzystanie z „książki mówionej” np. lektury.
• Na lekcji można pozwolić uczniowi korzystać z komputera (programy mogące powiększyć określone fragmenty tekstu do kilkudziesięciu razy, zamienić kolor obrazu i tła itp.)
• Uczniom, którzy biegle piszą na komputerze należy pozwolić sporządzać prace pisemne przy jego pomocy.

 

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej, zaburzeniami zachowania, zaburzeniami koncentracji i uwagi na lekcjach języka polskiego:

• Należy posadzić ucznia z dala od okna, ze spokojnym uczniem.
• Nie zniechęcać i nie dyskwalifikować  dziecka za pierwszą złą odpowiedź.
• Nie odpytywać w stanie silnego pobudzenia.
• Wyznaczać uczniowi konkretny cel i działanie.
• Dzielić zadania na mniejsze możliwe do zrealizowania etapy,.
• Pomagać uczniowi w skupieniu się na wykonywaniu jednej czynności.
• Wydawać jasno sprecyzowane polecenia (na raz tylko jedno polecenie).
• Skracać zadania poprzez dzielenie ich na mniejsze polecenia cząstkowe.
• Sprawdzać stopień zrozumienia wprowadzonego materiału.
• Dzielić dłuższe sprawdziany na części.
• Wydłużać czas odpowiedzi.
• Przypominać o terminach sprawdzianów i konieczności odrobienia pracy domowej.
• Utrzymywać stały kontakt z rodzicami.
• Wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania oraz  motywację do nauki.
• Poświęcać dziecku więcej czasu niż innym uczniom.
• Przypominać o istniejących regułach, wyciągać konsekwencje po kilku przypomnieniach.
• Skupiać uwagę dziecka na tym, co najważniejsze ( np. wyróżniać to kolorem )
• Zadawać prace domowe sformułowane w sposób jasny i przejrzysty.
• Zadawać do domu tyle, ile dziecko jest w stanie wykonać samodzielnie.

 

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia z chorobą przewlekłą na lekcjach języka polskiego:

• W przypadku zwiększonej absencji umożliwienie pisania sprawdzianów i prac pisemnych  w dodatkowych terminach.
• Wykorzystanie okresów lepszego stanu zdrowia do pozyskania ocen z odpowiedzi ustnych.
• Traktowanie chorego dziecka jako pełnoprawnego członka klasy.
• Uwrażliwianie dzieci zdrowych na potrzeby i przeżycia dziecka chorego.
• Zapewnienie spokojnej atmosfery pracy z uwzględnieniem problemów wynikających z choroby.

 

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia z Zespołem Aspergera na lekcjach języka polskiego:

1. Należy dostosować  do indywidualnych potrzeb ucznia miejsca nauki i procesu nauczania.

2. Trzeba eliminować bodźce rozpraszające (wzrokowe, słuchowe); dostosowanie metod i form pracy do indywidualnych potrzeb ucznia;

3. Nauczyciel powinien pomóc w nabywaniu umiejętności w zakresie „funkcji wykonawczych”, takich jak umiejętności organizacyjne i umiejętności uczenia się;

4. Nauczyciel powinien popierać informacje słowne tekstem pisanym albo obrazem, ilustracją, filmem;

5. Należy przedstawiać nowe pojęci lub materiał abstrakcyjny w sposób możliwie najbardziej konkretny.

6. Nauczyciel powinien zwracać się do dziecka bezpośrednio po imieniu, powtarzać polecenia, sprawdzać stopień zrozumienia polecenia, czekać aż rozpocznie pracę; używać krótkich zdań  i podawać jasne instrukcje.

7. Należy zachęcać ucznia, by w razie potrzeby prosił o powtórzenie, uproszczenie czy zapisanie polecenia.

8. Należy uwzględniać deficyty w zakresie rozumienia niedosłownych wypowiedzi, ironii, metafor, słów i wyrażeń wieloznacznych, a także pojęć abstrakcyjnych, wyjaśniać ich za pomocą obrazów albo przeciwieństw np. przyjaźń - wrogość; używanie prostego i jednoznacznego języka, unikać ironii, dowcipów, przenośni itp.

9. W związku z trudnościami w prawidłowym odczytaniu przez ucznia sygnałów pozawerbalnych, każdy wyraz twarzy i gest powinien być poparty informacją słowną.

10. Należy w sposób kreatywny wykorzystać zainteresowania ucznia, wspomagać rozwój umiejętności komunikacyjnych (słownictwo, rozumienie); dbać o pozytywną więź z dzieckiem.

11. Nauczyciel powinien pracować  w oparciu o tzw. pozytywne wzmocnienia – pochwały, nagradzanie.

12. Należy wdrażać i oczekiwać od ucznia przestrzegania zasad panujących w szkole; pomagać mu w sytuacjach przeżywanego stresu poprzez przewidywanie, zapobieganie, rozumienie przyczyn i rozwiązywanie stresujących sytuacji.

13. Nauczyciel powinien dzielić zadania na wieloetapowe, krótsze części; wyznaczać mniejsze ilości zadań                    do wykonania, zadawać krótsze prace domowe  w sytuacji, gdy rodzice zgłaszają, że nauka w domu trwa bardzo  długo.

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych dla ucznia w sytuacji kryzysowej/traumatycznej na lekcjach języka polskiego:

1. Stworzenie przyjaznej spokojnej atmosfery.

2. Uwzględnienie problemów ucznia w odniesieniu do zachowania się na lekcji.

3. Ewentualne zapewnienie dodatkowych terminów prac pisemnych i odpowiedzi.

4. Unikanie krępujących, osobistych pytań wynikających z tematu lekcji.