Temat: Polacy pod okupacją. 1. Niemcy podzielili Polskę na dwie części: Generalne Gubernatorstwo i ziemie wcielone bezpośrednio do III Rzeszy. 2. Na ziemiach wcielonych do Niemiec hitlerowcy aresztowali i zamordowali tysiące Polaków traktowanych jako zdrajców (bo ziemie te przed 1918 rokiem były niemieckie). Ponownie rozpoczęto germanizację, Polaków przesiedlano, by ich domy mogli zająć osadnicy niemieccy. Polaków siłą wcielano do Wehrmachtu. W Stutthof powstał obóz koncentracyjny. 3. W Generalnym Gubernatorstwie (GG, Generalnej Guberni) rządził Hans Frank. Stolicą był Kraków. Przygotowano „Generalny plan wschodni”, który przewidywał zabicie lub przesiedlenie za Ural 85% Polaków. Tymczasowo Polacy byli siłą roboczą i mordowano „element przywódczy” – inteligencję, polityków, sportowców. W Palmirach rozstrzelano ok. 1700 osób (m.in. Janusza Kusocińskiego). Urządzano łapanki i wywożono ludzi na przymusowe roboty lub do obozów koncentracyjnych. Utworzono pilnującą porządku „granatową policję”, zamknięto ośrodki kultury, wydzielano głodowe racje żywnościowe. W kinach serwowano propagandę, gazetami były propagandowe „gadzinówki”. W 1942 r. na Zamojszczyźnie zaczęto wysiedlać Polaków (ponad 110 tyś), których miejsce zajmowali osadnicy niemieccy. Polacy trafiali na roboty przymusowe lub do obozów, a starszych i chorych zabijano. 4. Obóz koncentracyjny w Auschwitz powstał w 1940 roku. W 1942 roku powstał obok obóz zagłady Auschwitz – Birkenau. W obozie zagłady mordowano ludzi zaraz po ich przybyciu, a w koncentracyjnym byli niewolniczą siłą roboczą, wyniszczaną przez głód, choroby i zbrodnicze eksperymenty medyczne. Właściwa nazwa tego obozu to były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz – Birkenau.  Zamordowano tam, ponad milion Żydów, ponad 70 tysięcy Polaków, 21 tysięcy Romów oraz kilkadziesiąt tysięcy osób innych narodowości. 5. W okupowanej Polsce za pomoc udzieloną Żydom groziła śmierć całej rodziny. Dlatego większość Polaków zachowywała się tak, by przeżyć – ani nie pomagali , ani nie przyczyniali się do zagłady. Były przypadki ludzi niemoralnych (szmalcownicy za pieniądze wydawali Żydów Niemcom, niektórzy brali udział w pogromach), jednak zdecydowanie więcej było przypadków ludzi wielkiej odwagi. Irena Sendler ratowała żydowskie dzieci, Jan i Antonina Żabińscy ukrywali Żydów na terenie warszawskiego zoo. Niektórzy zapłacili za to najwyższą cenę – Wiktoria i Józef Ulm wraz z szóstką małych dzieci zostali zamordowani przez hitlerowców za pomoc jakiej udzielili żydowskiej rodzinie. Wymienione osoby zostały po wojnie odznaczone jako „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. Polska Podziemna utworzyła Radę Pomocy Żydom „Żegotę”. 6. Aby doprowadzić do „sowietyzacji” Kresów, rozpoczęto działania mające na celu osłabienie polskości. Aresztowano, wywożono do łagrów i mordowano ludzi, ponad 350 tysięcy Polaków wywieziono na wschód (Syberia, Kazachstan). 7. Oficerowie, policjanci, żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza i niektórzy cywile trafili do trzech obozów jenieckich. Na rozkaz szefa NKWD zostali oni zamordowani w kwietniu 1940 roku w Katyniu, Charkowie i Twerze. Łącznie zamordowano w ten sposób ponad 20 tysięcy Polaków. -----   Temat: Rząd londyński i Polskie Państwo Podziemne.   1. Prezydent Mościcki i marszałek Rydz-Śmigły zostali internowani w Rumunii i nie mogli pełnić swoich funkcji. Dlatego we wrześniu 1939 r. zrezygnowali, a nowym prezydentem został Władysław Raczkiewicz. Utworzył on nowy rząd, nominował na stanowisko premiera generała Władysława Sikorskiego, który jednocześnie został też naczelnym wodzem nowo utworzonych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, które w maju 1940 r. osiągnęły stan 85 tysięcy żołnierzy. Po klęsce Francji (VI 1940) rząd przeniósł się do Londynu (rząd londyński). 2. Tezy polityki rządu londyńskiego: a. walka z Niemcami u boku Wielkiej Brytanii; b. Polska jest  w stanie wojny  z ZSRR; c. rząd nie uznaje utraty wschodnich ziem na rzecz ZSRR ani aneksji państw bałtyckich; 3. Po ataku III Rzeszy na ZSRR Stalin stal się sojusznikiem Wielkiej Brytanii, a ta zaczęła naciskać na polski rząd, aby nawiązał stosunki dyplomatyczne z ZSRR. Sikorski popierał to rozwiązanie, doprowadził do zawiązania porozumienia w lipcu 1941 roku za pomocą układu Sikorski – Majski. ZSRR uznało układy z Niemcami dotyczące polskich granic za nieważne, przywrócono relacje dyplomatyczne Polski z ZSRR, postanowiono utworzyć Armię Polską w ZSRR podległą Sikorskiemu. Uwolniono  z łagrów i więzień kilkaset tysięcy Polaków. 4. Gdy sytuacja ZSRR uległa poprawie, Stalin przestał dbać o relacje z Polakami. Postanowił zgodzić się na ewakuację polskiej armii dowodzonej przez generała Władysława Andersa do Iranu (1942) i utworzył „swoją” polską armię, gdzie dowodzili polscy komuniści. Utworzono Polską Partię Robotniczą i Związek Patriotów Polskich, który miał się stać zalążkiem komunistycznych władz polskich, uznających rząd londyński za nielegalny. 5. W kwietniu 1943 roku Niemcy odkryli zbrodnię katyńską. Stalin oskarżył o nią Niemców, ale szybko okazało się, że dokonano jej w 1940 roku. Mimo to, dyktator oskarżył rząd londyński o współpracę z Niemcami i zerwał z nim stosunki dyplomatyczne. W lipcu 1943 roku zginął generał Sikorski w katastrofie lotniczej na Gibraltarze, co dodatkowo osłabiło pozycję Polaków. 6. W okupowanej Polsce istniały struktury Polskiego Państwa Podziemnego. W Londynie był prezydent oraz premier, a na terenie kraju podlegał im Delegat Rządu na Kraj. Kierował on siatką urzędników organizującą edukację (tajne komplety), sądownictwo oraz akcje samopomocowe. Bardzo aktywnie działała Armia Krajowa, która liczyła nawet 350 tysięcy żołnierzy. Partie skupiły się w Politycznym Komitecie porozumiewawczym, od 1944 r. podziemnym parlamencie nazywanym Radą Jedności Narodowej. 7. Tajne komplety były czymś unikalnym. Istniało 2 tysiące szkół średnich, wykształcono też 10 tysięcy studentów. Organizowano polski teatr i prasę. 8. Nie wszyscy podporządkowali się rządowi z Londynu, narodowcy utworzyli własną organizację bojową – Narodowe Siły Zbrojne. 9. We wrześniu 1939 roku powstał Związek Walki Zbrojnej ZWZ, który w lutym 1942 roku przekształcono w Armię Krajową. Prowadziła ona nie tylko akcje zbrojne, ale również: a. propaganda – ulotki, napisy na murach, budzenie nadziei w rodakach; b. mały sabotaż – drobne akcje szkodzące okupantowi (zrywanie flag, niszczenie wystaw); c. wywiad – zdobywanie informacji o działaniach Niemców i przekazywanie ich sojusznikom. d. z czasem nasilono działalność dywersyjną – wysadzano transporty wojskowe jadące na wschód, ponosząc jednak przy okazji wysokie straty.  ----- Temat: Powstanie warszawskie. 1. Po zerwaniu relacji z rządem londyńskim, Stalin utworzył polskie oddziały u boku swojej armii. Była to I Dywizja im. Tadeusza Kościuszki. Jej pierwszą bitwą było starcie pod Lenino (12/13 października 1943 r.). Z czasem dywizję powiększono i stała się 1. Armią Wojska Polskiego. 2. Po śmierci Sikorskiego nowym premierem został Stanisław Mikołajczyk, a wodzem naczelnym generał Kazimierz Sosnkowski. Mikołajczyk wierzył we współpracę z ZSRR, a Sosnkowski nie ufał Stalinowi. Gdy Armia Czerwona miała wkroczyć na ziemie polskie, dowódca Armii Krajowej – generał Tadeusz „Bór” Komorowski nakazał przygotowanie do akcji nazwanej „Burza”. Przewidywała ona: a. atakowanie wycofujących się Niemców; b. współpracę na polu walki z Armią Czerwoną; c. ujawnianie się polskiego podziemia i przyjmowanie Rosjan z pozycji gospodarzy. 3. Armia Czerwona przekroczyła wschodnią granicę przedwojennej Polski w styczniu 1944 roku. Wspólnie z Armią Krajową wyzwolono Wołyń, ale następnie jej dowódców aresztowano i wywieziono w głąb ZSRR. Zwykli żołnierze mogli wstąpić do armii polskiej podległej Stalinowi, albo zostać aresztowani. Podobnie było w innych częściach kraju. Akcja „Burza” zakończyła się niepowodzeniem. 4. Przyczyny wybuchu powstania warszawskiego: - komuniści utworzyli zalążek polskiego rządu zależnego od ZSRR; - wyzwolenie Warszawy dałoby rządowi londyńskiemu argument  w negocjacjach ze Stalinem; - Niemcy wyglądali na pokonanych; - obawiano się, że mieszkańcy Warszawy zaatakują Niemców w imię komunistycznych władz; - dowódcy AK wierzyli, że jeśli zwyciężą, to Stalin nie odważy się siłą złamać Polaków w obawie przed reakcją sojuszników. Powstanie popierał rząd z Mikołajczykiem, a sprzeciwiali mu się dowódcy z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. 5. Generał „Bór” Komorowski wraz z resztą dowództwa AK oczekiwał pomocy od aliantów – zrzutów broni, nalotów na niemieckie pozycje oraz przysłania polskich spadochroniarzy. Niestety było to nierealne bez wsparcia ZSRR. Tymczasem Stalin nie dość, że nie pomógł aliantom, to jeszcze sam wstrzymał atak Armii Czerwonej na Warszawę. 6. Powstanie warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. (godzina „W” – 17.00). Celem było zajęcie Warszawy zanim zrobią to Rosjanie oraz powołanie tam władz podległych rządowi londyńskiemu. Etapy powstania: a. 1-4 sierpnia – ofensywa powstańców, opanowanie lewobrzeżnej Warszawy, ale bez strategicznych celów; b. od 5 sierpnia ofensywa Niemców wsparta przez lotnictwo i broń pancerną. Zajęcie Woli i wymordowanie 40 tysięcy bezbronnych ludzi; c. 2 października – kapitulacja podpisana przez generała Komorowskiego. Żołnierze AK zostali uznani za jeńców, ludność cywilna miała opuścić miasto. 7. Skutki powstania i spór o jego ocenę. a. W powstaniu zginęło około 18 tysięcy żołnierzy oraz ok. 180 tysięcy mieszkańców miasta. Niemcy stracili 10 tysięcy ludzi oraz  mieli 15 tysięcy rannych. Klęska była zarówno wojskowa jak i polityczna – zginęła elita AK, rozbito Polskie Państwo podziemne, zniszczona była Warszawa. To ułatwiło Stalinowi podporządkowanie Polski. Krytykowano rząd londyński za nierozważne działanie. Także niektórzy emigracyjni działacze krytykowali pomysł powstania (np. generał Anders). b. Powstanie było ostatnią szansą na niepodległość, pokazało siłę moralną Polaków i zniechęcało w przyszłości ZSRR do siłowego rozprawienia się z oporem Polaków. Z drugiej strony nie miało szans powodzenia, spowodowało niepotrzebną śmierć 200 tysięcy ludzi i ogromne zniszczenia, a w konsekwencji ułatwiło Stalinowi zawładnięcie Polską. -----   Temat: Sprawa polska w czasie II wojny światowej. 1. Konflikt polsko – ukraiński na wschodnich kresach II RP miał swoje źródło w historii. W czasach międzywojennych ukraińskie organizacje nacjonalistyczne przeprowadzały zamachy na Polaków, a w odpowiedzi polskie wojsko pacyfikowało (tłumiło bunt siłą i terrorem) ukraińskie wsie. To wzmagało wzajemną nienawiść, którą dodatkowo podsycali Niemcy podczas II wojny światowej. Powstała wtedy Ukraińska Powstańcza Armia (UPA), której celem było usuniecie z Ukrainy Polaków, Niemców i Rosjan. Od przełomu 1942/1943 roku UPA wspierana przez miejscowych chłopów przeprowadzała na Wołyniu masakrę ludności polskiej, ludobójstwo, w wyniku którego zginęło 100 tysięcy Polaków (na Wołyniu i w Galicji Wschodniej). W odwecie AK atakowała cywilną ludność ukraińską, powodując śmierć 10-12 tysięcy ludzi. To wzajemne okrucieństwo tylko wzmagało nienawiść i podziały. 2. Polacy na frontach II wojny światowej: a. Armia Krajowa – liczyła około 350 tysięcy żołnierzy, działała na terenie okupowanej Polski; b. Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie – liczyły 200 tysięcy żołnierzy, główne działania, to: - polscy lotnicy w bitwie o Anglię (1940); - 1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wyzwalała miasta w Holandii (1944); - 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa – desant pod Arnhem w Holandii (1944); - II Korpus Polski gen. Władysława Andersa w bitwie pod Monte Cassino (1944); c. Armie Wojska Polskiego u boku ZSRR, liczyły 150 tysięcy ludzi, wraz z Armią Czerwoną zdobywały Berlin. 3. Stalin zabiegał o zgodę aliantów na korzystne dla niego rozstrzygnięcie sprawy polskiej. Chciał zmienić nasze granice oraz doprowadzić do przejęcia władzy w wyzwolonej Polsce przez komunistów. Churchill choć nie był Polakom nieprzychylny, to jednak oczekiwał naszej zgody na utratę Kresów Wschodnich. W Teheranie ustalono, że Polska: - straci wschodnie ziemie na rzecz ZSRR; - jako rekompensatę uzyska tereny na zachodzie aż po Odrę, w tym szeroki dostęp do Bałtyku; - będzie utrzymywać przyjazne relacje z ZSRR. (oznaczało to podporządkowanie się Stalinowi). Teherańskich decyzji Wielkiej Trójki nie ogłoszono publicznie, aby nie zrażać Polaków. 4. Polscy komuniści 1 stycznia 1944 r. utworzyli Krajową Radę Narodową  (KRN), który rzekomo był polskim podziemnym parlamentem, a w rzeczywistości składał się z partii nie mających żadnego realnego poparcia polskiego społeczeństwa. 21 lipca 1944 roku w Moskwie ogłoszono utworzenie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN), który był całkowicie podporządkowany Stalinowi. 22 lipca ogłosił on Manifest, który zapowiadał zmiany granic (zgodne z wolą Stalina), reformę rolną i delegalizował rząd londyński. PKWN przeniósł się wkrótce do Chełmna. 31 grudnia 1944 roku PKWN przekształcono w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej. 5. W czasie jałtańskiej konferencji Wielkiej Trójki Stalin oświadczył, że Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej reprezentuje Polaków i nie chciał słyszeć o zmianach. Ostatecznie ustalono, że: - granica na wschodzie będzie przebiegać z niewielkimi zmianami według starej koncepcji lorda Curzona; - Polska otrzyma nabytki terytorialne na zachodzie i północy, bez konkretów; - nowy rząd powstanie z przekształcenia Tymczasowego Rządu RO, do którego dołączeni zostaną polscy politycy demokratyczni z kraju i z zagranicy; - nowy rząd przeprowadzi wolne i nieskrępowane wybory, ale bez obserwatorów z zachodu. Wszystkie te postanowienia podjęto bez wiedzy rządu londyńskiego.