Temat:Czas w historii

 

1. Wydarzeniem, które dzieli chronologię na „naszą erę” i „przed naszą erą” były narodziny Jezusa Chrystusa.
2. Epoki w dziejach człowieka:

Prehistoria	Starsza epoka kamienia	Do ok. 8000 r. p.n.e.
	Młodsza epoka kamienia	Od ok. 8000 r. p.n.e.
Historia	Starożytność	Od wynalezienia pisma do upadku Rzymu
	Średniowiecze	Od upadku Rzymu do odkrycia Ameryki
	Nowożytność	Od odkrycia Ameryki do dziś

amiętać, że   3. Określanie wieku

a.  Aby obliczyć różnicę lat - czyli ile czasu upłynęło od jednego wydarzenia do drugiego, należy od większej daty odjąć mniejszą.

Np. 2021 – 966 = 1055 lat i tak od dziś do chrztu Polski minęło 1055 lat

 Gdy jedna data należy do okresu przed naszą erą, a druga do naszej ery dodajemy je do siebie i pomniejszyć wynik o 1. Liczbę 1 trzeba odjąć, ponieważ nie ma roku ), a więc bezpośrednio po 1 roku p.n.e. nastąpił 1 rok n.e.

Np. Ile lat minęło od śmierci Juliusza Cezara w roku 44 p.n.e. do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego w roku 476

44+476 = 520   520 -1 = 519. Minęło 519 lat.

b. Określamy, który to wiek np. data 1410

 Odkreślamy dwie ostatnie cyfry (nie dzielimy na pół!) – 14 I 10

1. Sprawdzamy, czy odkreślone cyfry to 00.
2. Jeśli to cokolwiek innego niż 00, to do liczby będącej przed linią dzielącą datę dodajemy 1.
3. W naszym przykładzie to 14 + 1, więc 1410 to piętnasty wiek – XV w. 
4. Wieki zapisujemy zawsze za pomocą rzymskich cyfr.  
5. Pierwsza połowa wieku to lata kończące się na 01 do 50, a druga połowa to lata kończące się 51 do 00 (1410 kończy się na 10, więc to 1 poł. XV wieku). W przypadku dat p.n.e. (przed naszą erą) jest odwrotnie (np. 753 r. p.n.e. kończy się na 53 więc to 1 połowa VIII w. p.n.e.).
6. Wiek zawsze rozpoczyna się od 1 a kończy na 00. I tak

I wiek zaczyna się od daty 1 do 100

II wiek zaczyna się od 101 do 200                            XV – od 1401 do 1500

Słowniczek:

Chronologia – nauka, która zajmuje się mierzeniem czasu w przeszłości oraz ustalaniem co było najpierw, a co potem.

n. e. – skrót od „naszej ery” – wydarzenie po narodzinach Chrystusa.

p. n. e. – skrót od „przed naszą erą” – wydarzenie przed narodzinami Chrystusa.

Wiek (stulecie) – okres liczący sto lat.

Tysiąclecie – okres liczący tysiąc lat.

Prehistoria – wszystko to, co się wydarzyło przed wynalezieniem pisma.

Epoka – długi okres w dziejach, który ma początek i koniec oraz różni się od innych epok.

 

 

Temat: O myśliwych do rolników

 

 

1. Początki gatunku ludzkiego (praludzie)

a. przodkowie człowieka wywodzili się zw wschodniej Afryki

b. przodkowie człowieka 

– australopitek

– człowiek zręczny (homo habilis) – używał najprostszych narzędzi

– człowiek wyprostowany (homo erectus) –  posługiwał się pięściakiem i wykorzystywał ogień

– człowiek myślący (homo sapiens) uprawiał łowiectwo przy użyciu oszczepów oraz łuków

 

2. Najstarsi ludzie prowadzili koczowniczy tryb życia  i zajmowali się zbieractwem i łowiectwem. Żyli w grupach 20 - 30 osobowych. Polowali na mamuty, niedźwiedzie, woły, renifery. Nauczyli się posługiwać ogniem

3. Ok. 10 tys. lat p.n.e. dokonała się tzw. rewolucja neolityczna

a. narodziło się rolnictwo, polegające na

– uprawie zbóż i innych roślin

– hodowli zwierząt (pierwsze hodowlane zwierzęta to: owca, koza i świnia)

b człowiek zaczął prowadzić osiadły tryb życia

 

3. Dzieje ludzkości przed wynalezieniem pisma nazywamy prehistorią.

Ze względu na surowiec, z którego wykonywano narzędzia i broń, prehistorię dzielimy na epoki archeologiczne:

a. epokę kamienia

– paleolit - starsza epoka kamienia zwana (epoka kamienia łupanego)

– neolit – młodsza epoka (epoka kamienia gładzonego) – po rewolucji neolitycznej

 

b. epokę brązu (narzędzia wykonywano ze stopu miedzi i cyny)

c. epokę żelaza

 

Słowniczek:

Koczowniczy tryb życia - to przemieszczanie się z miejsca na miejsce,  w poszukiwaniu pokarmu . Brak jednego miejsca zamieszkania

 

Temat: Cywilizacje Sumeru, doliny Indusu i Chin.

Pierwsze cywilizacje powstały w Mezopotamii, Indiach i Chinach. Wszystkie zaczęły się nad brzegami wielkich rzek.
 

Mezopotamia to kraina leżąca pomiędzy Tygrysem a Eufratem. Swoją cywilizację stworzyli tam Sumerowie. Zbudowali kanały nawadniające , wynaleźli pismo - pisali na glinianych tabliczkach rylcami (ok. 3500 r. p.n.e.), koło i szkło. Opracowali stop miedzi i cyny, czyli brąz.

Nad Indusem istniała cywilizacja, która potrafiła tworzyć domy z cegieł, kanalizację i łazienki.
W Chinach nad Żółtą Rzeką (Huang - Ho) powstała cywilizacja mająca własne, obrazkowe pismo. Miała wysoko rozwinięte rolnictwo i rzemiosło. Tworzono piękne przedmioty z brązu i ceramiki.



Słowniczek:

Społeczeństwo - grupa ludzi mieszkających w jednym miejscu, podlega jednej władzy, odczuwa wspólnotę i dostrzega swoją odmienność od innych.

Podział pracy - dzięki wydajnemu rolnictwu część ludzi mogła zająć się rzemiosłem.

Państwo - miasto - starożytne państwa obejmujące miasto z okolicami.

Cywilizacja - zaawansowane społeczeństwo z miastami, rolnictwem, rzemiosłem i pismem.

Żyzny Półksiężyc - obszary uprawne od Palestyny do Mezopotamii, istniało tam wiele cywilizacji.

System irygacyjny) - system kanałów nawadniających

Zikkurat - starożytna świątynia tarasowa na terenie Mezopotamii składająca się z kilku poziomów - tarasów.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Temat: Starożytny Egipt.

1. W północnej Afryce, otoczona pustynią cywilizacja w Egipcie powstała dzięki wylewom Nilu, dlatego państwo to nazywano „Darem Nilu”.
2. Starożytne państwo egipskie istniało od ok. 3100 r. pne. do 30 r. pne. Rządził nim król, władca absolutny zwany faraonem, którego uważano za syna boga Ra.
3. Najważniejszym urzędnikiem w państwie był wezyr. Kapłani zajmowali się nauką i często wtrącali się do polityki. Urzędnicy swoją pracą umożliwiali funkcjonowanie państwa. Rzemieślnicy wytwarzali towary, a żołnierze walczyli dla faraona. Najliczniejsi chłopi uprawiali ziemię należącą do faraona. Żadnych praw nie mieli niewolnicy.
4. Egipskie pismo obrazkowe to hieroglify, pisano je pędzelkami na papirusie (przerobiona roślina przypominająca papier).

Słowniczek:

Monarchia- ustrój, w którym władze sprawuje król lub książę.

Pisarz – egipski urzędnik, który tworzył dokumenty.

Monarchia despotyczna – monarchia, w której władca jest panem życia i śmierci wszystkich ludzi.

Danina – opłata, jaką poddani musieli oddawać królowi co roku.

Prowincja – część państwa.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Temat: Wierzenia starożytnych Egipcjan.

1. Główni bogowie Egiptu to:

Ra (Re)	Bóg słońca, najważniejszy bóg Egipcjan
Anubis	Bóg zmarłych
Tot (Thot)	Patron mądrości, bóg uczonych
Ozyrys	Sędzia umarłych i władca ich krainy
Izyda	Bogini magii, uzdrowicielka chorych

    

2. Egipcjanie wierzyli, że zadowoleni bogowie są łaskawi, więc wznosili im świątynie i składali ofiary.
3. Zwykli ludzie byli chowani na pustyni, a faraonowie w piramidach lub wykutych w skale grobowcach. Największą piramidą świata jest piramida Cheopsa.
4. Według Księgi Umarłych (papirusy zawierające modlitwy) po śmierci dusza stawała na sądzie Ozyrysa, który decydował o tym, czy trafi ona do piekła, czy szczęśliwej krainy zmarłych.

 

Słowniczek:

Politeizm (wielobóstwo) – wiara w wielu bogów.

Mumia – zakonserwowane zwłoki,

Piramida – wielka budowla będąca grobowcem faraona.

Balsamowanie – przygotowanie mumii.

Sarkofag – trumna faraona.

 

--------------

 

Temat: Starożytny Izrael

1. Biblia hebrajska (żydowska) to nasz Stary Testament.
2. Według Biblii plemię Abrahama wyruszyło w poszukiwaniu Ziemi Obiecanej (dzisiejszy Izrael). Naród wybrany przez Boga nazywano Izraelitami, a potem Żydami. Ich państwo osiągnęło największą potęgę na przełomie XI i X w. p.n.e. za panowania królów: Dawida i jego syna Salomona. Później państwo się podzieliło i zostało podbite przez Babilończyków, a gdy Żydzi zbuntowali się zostali pokonani i przesiedleni na wschód (niewola babilońska). Gdy Persowie podbili Babilonię, pozwolili Żydom wrócić do Palestyny.
3. Z judaizmu wywodzą się dwie inne wielkie religie – chrześcijaństwo i islam.

 

Słowniczek:

Biblia – Stary Testament i Nowy Testament. Żydzi uznają tylko Stary Testament.

Monoteizm (jedynobóstwo) – wiara w jednego Boga.

Judaizm – religia Żydów

Tora – pięć pierwszych ksiąg Biblii.

Żydzi  - przedstawiciele narodu żydowskiego; żydzi – wyznawcy judaizmu.

 

 

Temat: Demokracja ateńska

1. Grecja leży na południu Półwyspu Bałkańskiego. To kraj górzysty i najłatwiej było podróżować morzem. W starożytności nie powstało jedno państwo greckie. Istniały niezależne miasta – państwa (polis), które łączyła wspólna kultura. Grecy nazywali swój kraj Helladą, a siebie Hellenami. Innych nazywali barbarzyńcami.
2. W Atenach powstała demokracja („władza ludu”), ustrój, w którym o najważniejszych sprawach decydowała większość obywateli. Ostateczny kształt uzyskała za czasów rządów wybitnego polityka – Peryklesa.
3. Zgromadzenie Ludowe to zebranie wszystkich obywateli (wolni mężczyźni)- wybierano urzędników, decydowano o wojnie i pokoju, dbano o zaopatrzenie miasta.
4. Rada pięciuset zajmowała się codziennymi sprawami – nadzorowano prace i dbano o finanse.
5. Sąd ludowy składał się z sędziów losowanych na rok i rozstrzygał o większości spraw sądowych.
6. Obywatelem Aten był tylko ten, kto urodził się jako dziecko obywatela i obywatelki Aten. Nie miały praw politycznych kobiety, dzieci , cudzoziemcy i niewolnicy. Trzecią część mieszkańców Aten stanowili niewolnicy (jeńcy, dłużnicy, ofiary piratów, dzieci niewolników).

 

Słowniczek:

Ostracyzm – powszechne głosowanie kto ma opuścić Ateny, bo zagraża demokracji.

 

-----

 

Temat: Mitologia grecka

1. Starożytni Grecy wyznawali politeizm. Za siedzibę bogów uważali górę Olimp. Greccy bogowie wyglądali jak ludzie ( mieli ludzkie cechy zewnętrzne np. Hefajstos był kulawy, jak i wewnetrzne te dobre i te złe np. Atena - mądra, Ares - agresywny - nazywamy to antropomorfizmem), ale byli nieśmiertelni i wiecznie młodzi.

2. Najważniejsi greccy bogowie:

Zeus	Władca świata i król bogów
Hades	Brat Zeusa, władał światem umarłych – Hadesem
Posejdon	Brat Zeusa, władał morzami
Hera	Żona Zeusa, opiekunka małżeństw
Atena	Córka Zeusa, bogini mądrości i sprawiedliwej wojny
Hefajstos	Syn Zeusa, bóg kowali i rzemieślników
Afrodyta	Bogini miłości i piękna
Apollo	Syn Zeusa, patron muzyki, wróżb, prawdy i porządku

 

3. Wierzenia Greków znamy z mitów, czyli opowieści o bogach i herosach (półbogach). Zanim powstał świat miał istnieć Chaos, z którego wyłoniły się Niebo i Ziemia.

4. Prometeusz wykradł bogom ogień i podarował go ludziom. Spotkała go za to okrutna kara – został przykuty do skały i codziennie orzeł zjada mu wątrobę.

5. Największym herosem był Herakles, syn Zeusa i zwykłej kobiety. Wykonał on 12 niezmiernie trudnych zadań, uwolnił też Prometeusza.

6. Po śmierci dusze trafiały do Hadesu. Dusze złych ludzi trafiały do Tartaru, odpowiednika piekła, a bohaterowie na Pola Elizejskie.

7. Grecy wierzyli w przepowiadanie przyszłości przez kapłanki. Najsłynniejszą wyrocznią była wyrocznia Apolla w Delfach, gdzie kapłanka Pytia mówiła zagadkami.

 

 

Temat: Co zawdzięczamy starożytnym Grekom?

1. Akropol to wzgórze w Atenach, na którym Grecy wznieśli w starożytności wiele wspaniałych budowli. Najważniejszą z nich jest świątynia poświęcona Atenie – Partenon. Konstrukcja tej budowli sprawia wrażenie lżejszej niż jest w rzeczywistości, gdyż kolumny są nieco pochylone ku środkowi .

2. Fidiasz, najwybitniejszy ateński rzeźbiarz stworzył między innymi 12-metrowy posąg bogini Ateny, który był pokryty złotem i kością słoniową. Greccy rzeźbiarze doskonale potrafili oddać kształt ciała człowieka, a nawet emocje malujące się na twarzy. Myron nauczył się nawet pokazywać człowieka w ruchu.

3. Teatr grecki dał podstawy dla rozwoju współczesnego aktorstwa. Zaczęło się od występów chóru, a z czasem odgrywano proste scenki (od VI w. p.n.e.) gdy aktor zakładał na twarz maskę.  Grecy teatry budowali wykuwając je w ścianach skalnych na stokach wzgórz. Dzięki temu mieli wspaniałą akustykę (dobrze było słychać głos aktorów).

4. Tragedia to sztuka o człowieku, który znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Bohater ponosił klęskę i zwykle umierał. Sofokles, wybitny grecki dramatopisarz napisał tragedie: Antygonę i Króla Edypa. Popularne były też żartobliwe, dobrze się kończące utwory – komedie, gdzie aktorzy śmiesznie się ubierali lub udawali zwierzęta.

5. Wiele słów z języka greckiego jest obecnych w języku polskim – historia, teatr, scena, muzyka i inne.

6. Dwa najbardziej znane greckie poematy (długie, wierszowane utwory opisujące jakieś wydarzenie) to Iliada i Odyseja. Iliada opisuje wojnę trojańską, gdy Grecy zdobyli i zniszczyli to potężne miasto. Odyseja opowiada o wędrówce króla Odyseusza, który wiele lat wracał spod Troi do swego domu. Za autora tych utworów uważa się Homera.

7. Słowo filozofia oznacza „umiłowanie mądrości”. Filozofami byli ludzie poszukujący prawdy o świecie. Pierwszych nazywamy filozofami przyrody, gdyż interesowali się prawami przyrody.  Słynnym filozofem był Sokrates, autor słów: „wiem, że nic nie wiem”. Chodził on po Atenach i rozmawiał z przemądrzałymi ludźmi, ukazując im ich niewiedzę.

8. Archimedes podał wzór na pole i obwód koła, Hipokrates był uznawany za „ojca medycyny”, gdyż w leczeniu chorych stosował naukę zamiast obrzędów magicznych.

 

-----

 

Temat: Od republiki do cesarstwa.

 

1. Według legendy Rzym został założony w 753 r. p.n.e. przez Romulusa, który wcześniej wraz z bratem został wychowany przez wilczycę.

2. Początkowo Rzym był niewielką osadą, ale z czasem dokonał niesamowitych podbojów. Najpierw pod jego panowaniem znalazła się cała Italia, a później wybrzeża Morza Śródziemnego. Tak powstało Imperium Rzymskie. Udało się to dzięki znakomitej armii. Rzymskie legiony były lepiej wyszkolone i wyposażone niż ich przeciwnicy, a do tego miały machiny oblężnicze. Armia była zawodowa i panowała w niej żelazna dyscyplina. Legion liczył 4,5 do 6 tysięcy żołnierzy, którzy potrafili też wznosić umocnienia polowe (obozy) oraz drogi.

3. Około 500 r. p.n.e. w Rzymie zapanowała republika (wygnano ostatniego króla). Władzę sprawowali urzędnicy wybierani przez lud. Oficjalnie rządził lud, a w rzeczywistości grupa bogatych rodzin (arystokracja).

a. Zgromadzenia Ludowe wybierały urzędników, decydowały o wojnie i pokoju oraz ustalały nowe prawa.

b. Urzędnicy wybierani byli zwykle na rok, a każdy urząd był pełniony przez kilku ludzi. Najważniejsi byli konsulowie (zawsze dwóch), którzy przewodzili państwu.

c. Senat – zasiadali w nim dawni urzędnicy, dożywotnio. Rządzili finansami, doradzali urzędnikom i kierowali polityką zagraniczną. Byli powszechnie szanowani.

d. Trybun ludowy – chronił lud przed niesprawiedliwością. Mógł zastosować prawo weta wobec jakiegoś zarządzenia, które je blokowało.

4. W 49 r. p.n.e. republikę obalił Juliusz Cezar, który z pomocą wiernego sobie wojska zajął Italię. Miał władzę, która pozwalała mu kontrolować państwo. Gdy został zamordowany przez zwolenników republiki, jego miejsce  w 30 r. p.n.e. zajął Oktawian August, który został pierwszym cesarzem. Nowym ustrojem stało się cesarstwo – odmiana monarchii, z cesarzem zamiast króla. Nie zlikwidował senatu ani Zgromadzeń Ludowych, ale ograniczył ich uprawnienia. Sam decydował o polityce państwa.

 

----

 

Temat: Społeczeństwo antycznego Rzymu.

1. Społeczeństwo starożytnego Rzymu dzieliło się na ludzi wolnych i niewolników. Ludźmi wolnymi byli zarówno biedacy jak i mała grupa bogaczy, arystokratów. Bogacze żyli w przepychu, gardząc pracą, którą wykonywali dla nich niewolnicy. Także miejska biedota, proletariusze nie musieli pracować, gdyż dostawali od władz miasta darmowe pożywienie oraz mieli zapewniane rozrywki. Kupcy i rzemieślnicy pracowali, ale mieli też więcej pieniędzy niż proletariusze i żyli na wyższym poziomie.

2. W rzymskich miastach znajdowały się świątynie, termy (obiekty sportowo – rekreacyjne) oraz teatry i amfiteatry. Ludzie mieszkali w kamienicach, często piętrowych. Warsztaty rzemieślników  i sklepy znajdowały się na parterze kamienic, a ulice były brukowane aby unikać błota. Wodę do miasta doprowadzał akwedukt.

3. Niewolnikami zostawali jeńcy wojenni, ludzie porwani przez piratów, dzieci niewolników oraz dłużnicy, którzy nie potrafili zapłacić swoich długów. Los niewolników był bardzo zły, ale najgorzej mieli ci, którzy pracowali w kopalniach i na roli. „Mówiące narzędzia”, jak nazywano niewolników były konieczne, by funkcjonowała gospodarka. Dobrze wykształceni niewolnicy mieli lepsze życie, gdyż zostawali wychowawcami rzymskich dzieci albo pełnili lżejszą służbę. Niewolnik mógł się wykupić z niewoli, gdy tylko uzbierał odpowiednią kwotę.  Zostawał wtedy wyzwoleńcem – miał wolność osobistą, ale nie miał praw obywatelskich. Te zdobywały dopiero jego dzieci.

4. Głową rzymskiej rodziny był ojciec. Jednak kobiety miały o wiele więcej swobody niż na przykład Atenki. Chodziły do teatru, term i na spotkania towarzyskie. Nie pełniły za to urzędów. Synowie wychowywani byli przez ojców surowo – jedli proste potrawy, cierpieli niewygody, a wszystko to po to, aby zaszczepić w nich odpowiednie cnoty – męstwo i szlachetność.

 

 

 

Temat: Osiągnięcia starożytnych Rzymian.

1. Rzym był centrum świata starożytnego. Znajdowały się w nim wspaniałe budowle, a w samym środku miasta było Forum Romanum, czyli rozległy plac pełen marmurowych posągów, świątyń i bazylik (dla Rzymian bazylika była salą sądową, którą w wolnych chwilach wykorzystywano jako halę targową albo miejsce spotkań). Rzymianie potrafili budować łuki architektoniczne, które pozwalały konstruować ogromne budynki. Akwedukty doprowadzały do miast czystą wodę z gór, a ciężkie kopuły upiększały świątynie. Panteon był świątynią poświęconą wszystkim bogom. Czasem budowano łuki triumfalne ku czci zwycięskich wodzów.

2. Termy to miejsca, gdzie Rzymianie wypoczywali. Były tam baseny, boiska, sale gimnastyczne, biblioteki i bufety. Można było spotkać się z przyjaciółmi, poćwiczyć albo posłuchać poezji.

3. Amfiteatr był owalną budowlą z areną  otoczoną siedzeniami. Organizowano tam igrzyska, czyli pokazy walk, które chętnie oglądali Rzymianie. Gladiatorzy, czyli specjalnie wyszkoleni niewolnicy walczyli między sobą lub z dzikimi zwierzętami. Najbardziej znanym amfiteatrem był amfiteatr Flawiuszów, czyli Koloseum. Rzymianie kochali też cyrk, ale nie był to taki cyrk jak dziś. Rzymski cyrk był areną wyścigów rydwanów, a największym z nich był Circus Maximus.

4. Starożytny Rzym słynął z doskonałych dróg. Były one konieczne, aby wojsko mogło szybko się przemieszczać pomiędzy prowincjami, a kupcy bez przeszkód docierali do odległych rejonów imperium. Prace wykonywali głównie żołnierze, którzy oczyszczali teren, kopali rów, a następnie wypełniali go warstwami piasku, kamieni i cegieł. Po bokach drogi znajdowały się rowy odprowadzające wodę, a na jej wierzchu szerokie kamienne płyty.

5. Rzymianie stworzyli doskonałe prawo, do którego po dziś dzień odwołują się prawodawcy. Ustalili zasady, które obowiązują także dziś, np. prawo nie działa wstecz.

6. Trzej najwybitniejsi poeci rzymscy to:

- Wergiliusz – napisał poemat o legendarnych początkach Rzymu – „Eneidę”;

- Horacy – tworzył pieśni, wierzył, że gdy jego twórczość przetrwa, to on nie do końca będzie martwy;

- Owidiusz – pisał wiersze miłosne.

7. Choć imperium rzymskie upadło, to jego kultura i język przetrwały. Języki romańskie są oparte na łacinie, a język ten przez wieki był uważany za język nauki i dyplomacji.

 

---

 

Temat: Narodziny chrześcijaństwa.

1. Rzymianie wyznawali politeizm. Ich bogowie upodobnili się do greckich, mieli tylko inne imiona. Jowisz był jak Zeus, Minerwa jak Atena, Neptun jak Posejdon, a Wenus Afrodytą. Bogom budowano świątynie, składano ofiary. Wobec podbitych ludów wykazywano się jednak tolerancją religijną – nie zmuszano ich do zmiany religii na rzymską, jedynie mieli składać ofiary rzymskim bóstwom, a cesarza oddawać boską cześć.

2. Nie znamy dokładnej daty narodzin Jezusa Chrystusa. Był to najprawdopodobniej 6 r. p.n.e. Był Żydem, ale stał się założycielem nowej religii – chrześcijaństwa. Jego życie znamy z czterech Ewangelii, krótkich ksiąg Nowego Testamentu. Głosił, że jest Synem Bożym, a jego nauki dotyczyły właściwego zachowania się. Człowiek powinien kochać bliźniego, a na zło odpowiadać dobrem. Żydowscy przywódcy religijni potępiali Chrystusa, w końcu go pochwycili i wydali Rzymianom twierdząc, że podburza ludzi przeciwko panowaniu cesarza. Chrystusa skazano na śmierć przez ukrzyżowanie około 30 r. n.e.

3. Uczniowie Chrystusa – apostołowie kontynuowali jego nauczanie. Głosili, że ich mistrz zmartwychwstał i wstąpił do nieba. Utworzyli Kościół (wspólnotę chrześcijan), który szybko się powiększał. Większość Żydów nie poszła za Chrystusem, ale religia stała się popularna w innych częściach imperium.

4. Początkowo chrześcijanie byli prześladowani, gdyż nie chcieli oddawać boskiej czci cesarzowi. W 64 r. cesarz Neron obciążył chrześcijan winą za wielki pożar Rzymu, ścigano ich i mordowano. Wymyślano kłamstwa na ich temat – mieli być ludożercami i czcić głowę osła.

5. Mimo prześladowań popularność chrześcijaństwa rosła, gdyż:

- dawało nadzieję na życie wieczne po śmierci;

- jasno określało co jest dobre, a co złe;

- wszyscy byli sobie równi.

W 313 roku cesarz Konstantyn Wielki zezwolił na wyznawanie chrześcijaństwa, a w 380 roku stało się ono religią państwową.

 

Temat: Cesarstwo bizantyjskie.

1. Miasto Konstantynopol wcześniej nazywało się Bizancjum, dziś mówimy na nie Stambuł. Z czasem stało się stolicą wschodniej części imperium rzymskiego. Leży na pograniczu dwóch kontynentów: Europy i Azji. Potężne mury zapewniały mu bezpieczeństwo od ataków wroga.

2. Gdy cesarstwo zachodnie ze stolicą w Rzymie upadło pod naporem barbarzyńców w 476 r., cesarstwo wschodnie nazywane cesarstwem bizantyjskim wciąż było bogate i potężne. Dominował tam język grecki, a kultura była połączeniem rzymskiej i wschodniej.

3. Czas największej potęgi Bizancjum przypadał na okres panowania cesarza Justyniana Wielkiego. Odzyskano wtedy wiele ziem dawniej należących do imperium, uporządkowano prawo (cesarz wydał Kodeks Justyniana), wybudowano wiele wspaniałych budowli, w tym bazylikę Hagia Sophia (Kościół Mądrości Bożej, zbudowana na planie krzyża greckiego, a ogromna kopuła jest umiejętnie podtrzymywana przez półkopuły i rogi świątyni).

4. Kultura Bizancjum.

a. wybitni artyści, uczeni i pisarze, uczelnia wyższa w Konstantynopolu;

b. piękne ikony czyli obrazy religijne przedstawiające Chrystusa i świętych malowane na desce.

5. W 1054 roku doszło do podziału chrześcijaństwa.  Odtąd Kościół zachodni (katolicyzm) miał stolicę w Rzymie i papieża, a wschodnim (prawosławiem) rządził patriarcha z Konstantynopola. Przywódcy ci kłócili się o prawo pierwszeństwa w Kościele chrześcijańskim i dlatego doszło do wielkiej schizmy wschodniej.

6. Na zachodzie utrzymał się język łaciński , na wschodzie greka.

----

 

Temat: Początki islamu

1. Dawniej Arabowie wyznawali politeizm, byli podzieleni, a wspólną świętością był Czarny kamień znajdujący się w miejscowości Mekka.

2. Mahomet był kupcem, bardzo religijnym człowiekiem, który podczas swoich wędrówek poznał judaizm i chrześcijaństwo. Głosił on, że archanioł Gabriel poinformował go, iż sam Bóg – Allah wybrał go na swojego proroka, ostatniego i największego.

3. Mahomet został założycielem nowej religii – islamu. Najważniejsze zasady islamu:

- publicznie głosić swoją wiarę;

- modlić się 5 razy dziennie;

- dawać jałmużnę ubogim i potrzebującym;

- pościć jeden miesiąc w roku (ramadan);

- choć raz w życiu odbyć pielgrzymkę do Mekki.

4. Mahomet nauczał, że obowiązkiem muzułmanów jest święta wojna – dżihad.  Nie powinno się jednak nawracać siłą. Po śmierci tego proroka jego nauki spisano jako Koran, świętą księgę.

5. Początkowo Mahomet nie miał wielkiego poparcia. Musiał uciekać przed wrogami z Mekki w 622 roku, a jego ucieczkę nazwano hidżrą. Dla wyznawców islamu ta data to początek nowej ery. Z czasem potęga Mahometa rosła. Podbił Mekkę, zjednoczył plemiona arabskie, utworzył państwo oparte na zasadach islamu. Następcami Mahometa zostali kalifowie. Kontynuowali oni podboje i z czasem islam opanował rozległe terytorium od Pakistanu przez Afrykę Północną po Hiszpanię. Doszło do konfliktów i państwo to podzieliło się na mniejsze kalifaty.

6. Kultura arabska przez wieki przewyższała europejską. Powszechniejsza była tam edukacja, nie lekceważono dorobku kultur starożytnych. Tłumaczono na arabski dzieła wybitnych Rzymian i Greków. Powstawały ogromne biblioteki. Między światem islamu i chrześcijaństwa istniały liczne kontakty, głównie kupieckie. Zapożyczyliśmy też od Arabów wiele słów, a nawet system cyfr (który z kolei oni poznali w Indiach).

---

Temat: Nowe państwa w Europie.

1. Imperium Karola Wielkiego rozpadło się niedługo po jego śmierci. Stało się tak, gdyż jego następcy nie byli tak wybitnymi władcami, a państwo składało się z luźno ze sobą powiązanych ziem. Coraz ważniejszą rolę odgrywali możnowładcy. Możni panowie, dawni przywódcy plemion lub urzędnicy, którym cesarz powierzał funkcje dające dostęp do bogactwa. Początkowo cesarz ich odwoływał, ale z czasem ich urzędy stawały się dziedziczne – przechodziły z ojca na syna. Tak powstały pierwsze księstwa.

2. W 843 r. w Verdun trzej wnukowie Karola Wielkiego podzielili się imperium. Środkową część wziął Lotar, wschodnią część (dzisiejsze Niemcy) dostał Ludwik Niemiecki, a zachodnią (dzisiejszą Francję) Karol Łysy.

3. Walki pomiędzy potomkami Karola Wielkiego nie ustały, a  dodatkowo ich państwa atakowane były przez Normanów (ludzie Północy zwani też wikingami), Węgrów (początkowo koczowniczy lud, po klęsce doznanej z rąk króla niemieckiego Ottona I na Lechowym Polu osiedlili się i założyli Królestwo Węgier) oraz arabskich piratów.

4. Królestwo Niemiec rozpadło się na kilka niezależnych księstw, które wybierały wspólnie króla. Dopiero Otton I przełamał ich potęgę, a po zwycięstwie nad Węgrami zyskał powszechny szacunek i przydomek Wielki. W 962 roku papież wezwał na pomoc Ottona I, a gdy ten przybył, koronował go na cesarza. Powstało Święte Cesarstwo Rzymskie, którym rządził władca Niemiec.

5. Na wschód od Łaby mieszkali Słowianie.  Byli atakowani przez państwa chrześcijańskie, ale też niektóre plemiona tworzyły swoje państwa. W X wieku chrzest samodzielnie przyjęły: Ruś Kijowska, Czechy oraz Polska.

 

-----

Temat: Walka cesarza z papieżem.

1. W średniowieczu pomiędzy cesarzem a papieżem toczył się spór. Chciano rozstrzygnąć kto jest najważniejszą osobą w świecie chrześcijańskim. Od czasów cesarza Ottona I przewagę miało cesarstwo – cesarz mianował nawet biskupów, nadawał im inwestyturę (wprowadzał na urząd dając symbole władzy), do czego prawo rościł sobie papież. Dla cesarza ważniejsze od kwestii wiary były kwestie polityczne, więc biskupami zostawali często ludzie żyjący sprzecznie z zasadami wiary. Nawet na papieży wybierano ludzi niegodnych, często dochodziło do starć i zamachów na życie papieża.

2. Konieczna była naprawa obyczajów w Kościele. Rozpoczęła się po reformie kluniackiej (zapoczątkowanej w klasztorze benedyktynów w Cluny). W 1059 roku papież wydał dokument, w którym ustalił zasady wyboru swojego następcy (miało to czynić konklawe, czyli zebranie wszystkich kardynałów – dostojników kościelnych), a także zwolnił siebie i swoich następców z przysięgi wierności wobec cesarza.

3. Najpotężniejszym papieżem średniowiecza był Grzegorz VII. Twierdził on, że sprawuje władze nad królami, może usunąć z tronu cesarza i tylko on ma prawo mianowania biskupów. Królem Niemiec był wtedy Henryk IV, który nie godził się na takie podejście. Zaczął się spór o inwestyturę. Gdy papież obłożył króla klątwą (każdy chrześcijanin miał go potępić) i ogłosił jego usuniecie z tronu. To spowodowało bunt w Niemczech. Pokonany Henryk IV upokorzył się w 1077 roku w Canossie przed papieżem, a ten zdjął klątwę. Wtedy Henryk IV pokonał wrogów i ponowna klątwa nic nie zmieniła – wygnał Grzegorza VII z Rzymu, a doprowadził do wybrania antypapieża. Grzegorz VII zmarł na wygnaniu.

4. Konflikt o inwestyturę zakończyła dopiero ugoda w Wormacji (1122 r.). Na jej mocy:

- biskupów w cesarstwie mieli wybierać uprawnieni do tego księża;

- cesarz zrezygnował z inwestytury;

- cesarz mógł rozstrzygać spory pomiędzy kandydatami na biskupa, ale tylko w Niemczech.

 

----

 

Temat: Wyprawy krzyżowe

1. Jerozolima to święte miasto żydów, chrześcijan i muzułmanów. Gdy została zajęta przez Turków seldżuckich niemożliwe stało się pielgrzymowanie do niej.

2. W 1095 roku na synodzie w Clermont papież Urban II wezwał katolików, aby pomogli Bizancjum w walce z niewiernymi (Turkami). Zapewniał, że każdy kto weźmie udział w walce zostanie zbawiony, w ten sposób doprowadził do organizacji krucjaty, czyli wyprawy krzyżowej.

Przyczynami wypraw krzyżowych były:

- pomoc dla Bizancjum w walce z Turkami seldżuckimi;

- chęć odzyskania dla chrześcijan Jerozolimy;

- sukcesy rekonkwisty (wypędzanie muzułmanów z Hiszpanii) zachęcały do walki z islamem;

- chęć zdobycia zasobów (pożywienia) na Wschodzie;

- rycerze chcieli zdobyć łupy i nowe ziemie;

- papież liczył na podporządkowanie sobie prawosławia.

3. Pierwsza krucjata miała miejsce w 1096 roku. Walczyło ok. 30 tysięcy krzyżowców i w 1099 roku w końcu dotarli do Jerozolimy, którą zdobyli. Na ziemiach odebranych Turkom krzyżowcy założyli małe państwa, z których najważniejszym było Królestwo Jerozolimskie. Dla ich obrony powołano zakony rycerskie (templariusze, joannici, Krzyżacy). Mimo starań państwa te okazały się za słabe i muzułmanie stopniowo odzyskiwali utracone tereny, a kolejne krucjaty były coraz gorzej zorganizowane (jedna z nich zaatakowała Konstantynopol zamiast wrogów). W 1291 roku upadła Akka, ostatnia twierdza Królestwa Jerozolimskiego, a czas krucjat dobiegł końca.

4. Skutki krucjat:

- wzrosła wrogość pomiędzy chrześcijanami a muzułmanami;

- ostateczny rozłam pomiędzy katolikami a prawosławnymi (po splądrowaniu Konstantynopola przez krzyżowców);

- osłabienie cesarstwa bizantyjskiego;

- powstanie zakonów rycerskich

- nawiązanie kontaktów handlowych z Bliskim Wschodem.

 

 

 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Temat: Feudalna Europa

1. W średniowiecznej Europie ludzie dzielili się na cztery stany:

- rycerstwo (mieli najwięcej praw);

- duchowieństwo (zakonnicy, księża, biskupi, itp.);

- mieszczaństwo (mieszkańcy miast);

- chłopi (pracowali na ziemi swojego pana, byli jego poddanymi).

2. Rycerstwo powstało z grupy ciężkozbrojnych wojowników. Z czasem zaczęli się oni utrzymywać z ziemi nadanej im przez władców.

3. Monarcha (władca) nie podlegał nikomu, był suzerenem. Przekazywał ziemię rycerzowi w lenno (ceremonia miała uroczysty charakter hołdu lennego połączonego z przysięgą wierności, po którym następowała inwestytura, czyli przekazanie lenna). Odtąd władca był seniorem, rycerz jego wasalem i był zobowiązany do służenia w armii króla. Bogaci rycerze (możnowładcy) mieli na tyle ziemi, aby sami stać się seniorami dla biedniejszych rycerzy.

4. Feudalizm był systemem, w którym możniejsi zapewniali bezpieczeństwo słabszym, w zamian za utrzymanie i wypełnianie określonych obowiązków.

5. Początkowo feudalizm przyniósł porządek, ale z czasem doprowadził do rozbicia feudalnego (podziału państwa na mniejsze części) i wojen.

 

---

Temat: Na rycerskim zamku.

1. Rycerze stanowili elitę średniowiecznego wojska. Walczyli w stalowych zbrojach, zazwyczaj konno. Posiadali tarczę, a jako broni używali miecza, kopii (o długości 4 metrów) topora lub  młota bojowego. Sztyletu używano by dobijać pokonanego wroga, choć lepiej było wroga wziąć do niewoli i zyskać za niego okup pieniężny.

2. Całe życie rycerza podporządkowane było walce. Nie musiał pracować, bo robili to za niego jego chłopi. Rycerze brali udział w turniejach rycerskich, gdzie nagrodą był na przykład pierścień, ale również zbroja i koń pokonanego.

3. Aby łagodzić prymitywne zwyczaje rycerzy Kościół promował postawę „rycerza bez skazy” – dobrego chrześcijanina, wiernego wobec swojego seniora, uprzejmego wobec dam, broniącego słabszych. Wprowadzono też rozejm boży, czyli zakaz prowadzenia wojen od środy wieczorem do poniedziałku rano (pod groźbą śmierci).

4. Bogaci rycerze mieszkali w zamkach, biedniejsi w wieżach obronnych lub drewnianych dworach. Zamki w czasie wojen były trudne do zdobycia, w czasie pokoju odbywały się tam sądy i toczyło życie towarzyskie. Latem było przyjemnie chłodno, zimą panował dotkliwy chłód.

5. Rycerzem mógł być tylko syn rycerza. Najpierw w wieku 7 lat zostawał paziem (służył w zamku, poznawał rycerskie obyczaje), gdy kończył 14 lat zostawał giermkiem – pomocnikiem rycerza. Po ukończeniu 21 lat, gdy wykazał się odwagą w bitwie lub na turnieju zostawał pasowany na rycerza.

Otrzymywał pas rycerski, miecz, zbroję i ostrogi.

6. Córki rycerzy zdane były na wolę ojca. Zostawały żonami innych rycerzy albo wysyłano je do klasztoru. W czasie dorastania uczyły się prowadzenia domu, tkania, haftowania, pobożności i dobrych manier. Czasem śpiewu i tańca i gry na instrumentach.

 

----

 

Temat: Średniowieczni mieszczanie i chłopi.

1. Chłopi, czyli mieszkańcy wsi zajmowali się przede wszystkim uprawą ziemi, a mieszczanie: rzemiosłem (tworzeniem przedmiotów), handlem oraz usługami (np. wyrywaniem zębów).

2. Miasta otrzymywały od władcy prawa miejskie, które pozwalały im na wybór władz, organizowanie targów czy budowę murów miejskich, które chroniły przed napadami ze strony wrogów. Mury wzmocnione były basztami, czyli wieżami obronnymi.

Najważniejszym punktem miasta był rynek, gdzie handlowano, oglądano uroczystości i egzekucje. Przy rynku znajdował się ratusz, czyli budynek będący siedzibą władz. Domy bogatych mieszczan budowane były z kamienia, biedni mieszkali w domach drewnianych. Ogromnym zagrożeniem dla miasta był ogień, zapach też był zwykle nieprzyjemny, gdyż na ulicach było mnóstwo nieczystości.

3. Mieszczanie dzielili się na grupy:

- patrycjat – niewielka grupa najbogatszych kupców;

- pospólstwo – najliczniejsi, średnio zamożni kupcy i rzemieślnicy;

- plebs – najbiedniejsi.

W zarządzie miasta – radzie miejskiej, zasiadali przedstawiciele patrycjatu.

4. Rzemieślnicy będący mistrzami mieli uczniów – czeladników. Czeladnik chcąc zostać mistrzem musiał wykonać egzaminacyjną pracę – majstersztyk. W miastach istniały cechy, czyli organizacje, które grupowały rzemieślników danego zawodu – narzucały ceny towarów, kontrolowały jakość i mówiły ile można czego wyprodukować. Zwalczały rzemieślników nie będących w cechu – partaczy.

5. Chłopi byli najliczniejszym stanem, stanowili 90% mieszkańców Europy. Produkowali żywność, a mało zaawansowane metody produkcji powodowały, że plony były o wiele niższe niż dziś.  Chłopi uprawiali ziemię należącą do pana, który pobierał od nich czynsz (zapłatę w pieniądzach lub w towarze) albo kazał im w zamian pracować za darmo na swoich polach, czyli odrabiać pańszczyznę. Chłopi płacili też w swojej parafii dziesięcinę, czyli dziesiątą część plonów. Poza tym płacili podatki. Najlepiej wiodło się sołtysom, czyli chłopom zarządzającym wsiami, ale ogólnie jeszcze w XV w. los chłopów nie był tak zły. Dopiero później stawał się coraz cięższy.

 

---

 

Temat: Duchowieństwo i kultura średniowiecza

1. Czynnikiem łączącym średniowieczną Europę było chrześcijaństwo. W Europie Zachodniej Kościół zachował wiele osiągnieć zachodniego cesarstwa rzymskiego – łacinę, organizację (podział na diecezje), architekturę. Uważano, że światem z Nieba rządzi Chrystus, a jego zastępcą na ziemi jest papież. Istniała wspólna kultura chrześcijańska (święta, zwyczaje, wierzenia, architektura, itp.). Podział na narodowości był mniej istotny, bo wszystkich łączył średniowieczny uniwersalizm.

2. Do duchowieństwa należeli zakonnicy (mnisi), zakonnice (mniszki) oraz księża.

3. Najważniejszym zakonem w średniowieczu byli benedyktyni, założony przez św. Benedykta na górze Monte Cassino. Stworzył on dla mnichów regułę zakonną – zbiór praw, których musieli przestrzegać. Benedyktyni żyli w bardzo surowych warunkach gdyż wierzyli, że umartwianie się jest konieczne dla zbawienia. Ograniczając własne potrzeby mogli poświęcić się innym ludziom – zakładali szpitale, szkoły, opiekowali się biednymi, przepisywali księgi. Pracowali fizycznie na swojej ziemi.

4. Franciszkanie to zakon nazwany od imienia św. Franciszka z Asyżu. Zrezygnował on z bogactwa, żył w ubóstwie, żywił się tym, co wyżebrał. Nauczał o miłości Boga do ludzi i zachwycał się pięknem świata. Franciszkanie byli zakonem żebraczym, nie posiadali własnych gospodarstw.

5. W średniowieczu występowały dwa style w architekturze:

a. styl romański – grube mury z kamienia, budowla przypominała zbiór geometrycznych brył (prostopadłościan, walec, itp.), z góry przypominała krzyż. Małe okna.

b. styl gotycki – zastosowano ostrołuki, dzięki którym budowle były wysokie, strzeliste, miały też wielkie okna wypełnione pięknymi, kolorowymi witrażami (kolorowe szybki ułożone we wzory).

6. Pierwszy uniwersytet w Europie powstał we Włoszech, w Bolonii. Niedługo potem powstały kolejne – Sorbona w Paryżu, Oxford w Anglii. Studiować mogli wyłącznie mężczyźni, kobietom tego zabraniano.

 

Temat: Początki Polski.

1. Słowianie przybyli do Europy z Azji. Dzielili się na plemiona mówiące podobnym językiem i posiadali podobne wierzenia. Najwyższą władze sprawował wiec, czyli zebranie wszystkich wolnych mężczyzn. W przypadku wojny powoływano wodza, który czasem stawał się księciem. Najważniejsze plemiona zamieszkujące ziemie polskie to: Polanie (Wielkopolska), Wiślanie (Małopolska), Ślężanie (Śląsk), Mazowszanie (Mazowsze) oraz Pomorzanie (Pomorze). Zjednoczenia Polski dokonali Polanie w X wieku. Ich legendarnym przywódcą był Piast, dlatego jego potomków nazywamy Piastami (dynastia ta rządziła Polską do 1370 roku).

2. Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I. Uważał on całe państwo za swoją własność, mógł decydować czy przekazać je w całości swojemu synowi, czy też podzielić pomiędzy kilku synów. Taki ustrój nazywa się monarchią patrymonialną.

3. Chłopi uprawiali ziemię i płacili swojemu panu daniny (w zbożu i bydle), które książę przeznaczał na utrzymanie swojej drużyny, czyli oddziału wojska. Książę dbał o ubiór, broń i żywność swoich wojów.

4. Mieszko I przyjął chrzest ponieważ:

- potrzebował pomocy innych chrześcijańskich władców w podboju ziem pogan;

- przejście na chrześcijaństwo odbierało chrześcijanom powód do atakowania kraju Mieszka pod pozorem nawracania na nową wiarę;

- chrześcijaństwo jednoczyło połączone przez Mieszka plemiona wyznające różne wierzenia;

- władca w chrześcijańskich państwach był „bożym pomazańcem” – panował z woli Boga;

- nowa wiara lepiej tłumaczyła otaczający ludzi świat i budziła podziw swoimi świątyniami i obyczajami.

5. Mieszko I przyjął chrzest od Czechów w 966 roku, ożenił się z czeską księżniczką Dobrawą. Wraz z księciem nową wiarę przyjęli jego dworzanie. Wszyscy mieszkańcy państwa mieli zrobić to samo pod groźbą śmierci. Chrzest przyjmujemy jako początek istnienia Polski.

6. Wraz z chrześcijaństwem do Polski dotarły zdobycze cywilizacji zachodnioeuropejskiej. Rozpowszechniła się umiejętność pisania i czytania, poznano dorobek antyku i średniowiecza. Władze polskiego księcia uznali cesarz, papież i inni władcy. Zaczęto budować kamienne kościoły, kaplice i palatia (pałace pierwszych Piastów).

7. W 972 roku niemiecki margrabia Hodon (bez poparcia cesarza) zaatakował Polskę, ale pod Cedynią wojska dowodzone przez Mieszka i jego brata Czcibora zadały mu klęskę. Niestety Czcibor zginął. Mieszko po śmierci Dobrawy prowadził wojny z Czechami, a pod koniec jego życia Polska przypominała swoim kształtem dzisiejszy kształt (poza Warmią i Mazurami).

 

-----

Temat: Polska Bolesława Chrobrego

1. Po śmierci Mieszka I, w 992 roku, na polski tron wstąpił jego syn - Bolesław Chrobry. Chciał on przyłączyć do swojego kraju ziemie Prusów, pogańskiego plemienia zamieszkującego dzisiejszą Warmię i Mazury. To właśnie dlatego Bolesław wsparł wyprawę misyjną (czyli nawracanie pogan na chrześcijaństwo) biskupa praskiego Wojciecha do Prus w 997 roku. Wojciech zrezygnował z eskorty i z dwoma towarzyszami wkroczył na ziemie pogan. Rozzłościł ich swoimi kazaniami, więc go zabili. Bolesław Chrobry wykupił ciało zamordowanego biskupa i przewiózł je do Gniezna. Niedługo później Wojciech został uznany za świętego, a jego ciało stało się relikwią. 

2. Niemiecki cesarz – Otton III przybył w 1000 roku do Gniezna z pielgrzymką do grobu świętego Wojciecha. Był to tak zwany zjazd gnieźnieński, na którym cesarz wyróżnił polskiego księcia wkładając mu na głowę swój cesarski diadem i ofiarowując kopię włóczni świętego Maurycego, szanowaną relikwię. Dodatkowo cesarz przywiózł dokument papieski pozwalający na utworzenie w Gnieźnie arcybiskupstwa, co ostatecznie utrwaliło niepodległość polskiego Kościoła (podlegał wyłącznie papieżowi).

Wspaniałość, z jaką został przyjęty Otton III zrobiła na nim ogromne wrażenie. Uznał polskiego władcę za godnego rządzenia całą Słowiańszczyzną.

3. Po śmierci cesarza Ottona III Bolesław Chrobry zajął należące do Niemiec Milsko i Łużyce, a później korzystając z okazji Czechy (na krótko), Morawy i Słowację. Nowy niemiecki władca - Henryk II prowadził z Bolesławem wojny w latach 1002-1018. Mimo przewagi wroga Chrobry nie dał się pokonać, stosował wojnę podjazdową (unikał bitew, stosował zasadzki i atakował niewielkie oddziały). Ostatecznie nie dość, że obronił niezawisłość Polski, to jeszcze utrzymał zdobycze terytorialne.

4. Długotrwale wojny wyniszczyły kraj. W 1018 roku Bolesław Chrobry zaatakował i złupił Kijów, a w drodze powrotnej z Rusi przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie. Po śmierci Henryka II udało mu się w końcu doprowadzić do koronacji – w 1025 roku Chrobry został pierwszym królem Polski. Kilka miesięcy później zmarł.  

----

 

Temat: W najdawniejszej Polsce.

1. Pierwsi Piastowie dowodzili drużyną wojów, którzy bronili kraju i podbijali nowe ziemie. Dodatkowo chronili władcę przed buntem i wymuszali dla niego posłuszeństwo. Aby mieć pieniądze na utrzymanie tych wojów, władca musiał otrzymywać od swoich poddanych  daniny w towarach – żywność i produkowane przedmioty. Podczas wojny zdobywano też często bogate łupy. Mieszkańcy państwa nie tylko płacili daniny, musieli też spełniać uciążliwe powinności – gościć panującego, żywić jego drużynę, dostarczać na wezwanie koni, pomagać w budowie grodów i ścigać zbiegów.

2. W 1000 roku w Polsce żyło około miliona ludzi. Większość kraju porastały lasy i puszcze. Największymi miastami były: Gniezno, Poznań, Kraków i Wrocław.

3. Jedzono mięso, kasze, ryby, miód i owoce. Nie znano wtedy wielu popularnych obecnie produktów. Ziarno przerabiano na mąkę za pomocą żaren (przyrząd składający się z płaskich kamieni, ścierający ziarno). Pito głównie wodę i piwo.

4. Domy ocieplano obornikiem (mieszaniną odchodów zwierzęcych i słomy). Często się myto, prano odzież, znano grzebienie. Ubrania najczęściej były z lnu i wełny, a buty wykonywano z kory i łyka (łapcie). Bogatsi używali kosztownych tkanin i butów. Już Mieszko I wybijał monetę, ale nadal płacono towarem za towar.

5. Wraz z chrześcijaństwem przybyli do Polski księża i zakonnicy, którzy przekazywali wiedzę z różnych dziedzin.

6. Przykładem grodu z tamtych czasów był gród na Ostrowie Lednickim w Wielkopolsce. Otaczał go drewniany wał wypełniony ziemią. Wewnątrz znajdowało się książęce palatium (rezydencja księcia) i kaplica, a poza wałem znajdowało się podgrodzie zamieszkiwane przez miejscową ludność. Wyspę z lądem łączył drewniany most.